آزادی بیان زیر تیغ سانسور

نویسنده: نیلاب قادری

نزدیک به چهار سال از حاکمیت طالبان در افغانستان می‌گذرد، محدودیت آزادی بیان کماکان در کشور اعمال می‌گردد، رسانه‌ها به سختی می‌توانند اخبار و گزارش‌های واقعی را به نشر بسپارند. ممنوعیت گشت و گذر خبرنگاران در برنامه‌های حکومتی و عدم دسترسی به اطلاعات از عمده‌ترین چالش‌هایی است که بر سر راه خبرنگاران و رسانه‌ها قرار گرفته است. وضع محدودیت‌های شدید بر آزادی بیان و رسانه‌ها نه تنها که باعث صدمه بر اصحاب رسانه می‌گردد؛ بلکه به حکومت سرپرست نیز آسیب‌های جدی وارد می‌کند.

یکی از دلایل حذف نام افغانستان از ائتلاف جهانی آزادی بیان، سانسوری است که بر رسانه‌ها و گردش اطلاعات در کشور وضع شده است. حکومت سرپرست فرامین زیادی را صادر کرده‌است که آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها و گردش آزاد اطلاعات را محدود می‌کند.

ملا هبت الله، رهبر این حکومت، به صورت مستقیم فرامین محدود کننده آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها را صادر کرده است.

محدودیت‌هایی که بر رسانه‌های افغانستان وضع گردیده است، شامل محدودیت بر پوشش خبرنگاران زن و اجباری کردن پوشیدن ماسک سیاه هنگام اجرای برنامه، ممنوعیت اجرای برنامه‌های مشترک توسط خبرنگاران زن و مرد، ممنوعیت پخش بسیاری از سریال‌های خارجی، به شمول شماری از سریال‌های مذهبی که بر اساس روایت اهل تشیع از زندگی پیشوایان دین اسلام و پیامبران تهیه شده است.

علاوه بر این، آزار و اذیت خبرنگاران مداوم است و شماری از خبرنگاران بازداشت، شکنجه و زندانی می‌گردند.

این عوامل باعث شده است که وضعیت افغانستان از لحاظ آزادی بیان، با عقب‌گرد مواجه شده و آینده مبهم و نا معلوم سرنوشت کشور را به دست گیرد.

یکی از پیامدهای سانسور اطلاعات و لغو آزادی بیان برای حکومت سرپرست این است که باعث می‌گردد جریان رسانه‌یی افغانستان بدست مخالفین حکومت بیافتد. نیکالی پلوتنیکف رئیس مرکز مطالعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه در نشستی در تهران خاطر نشان کرد: ما تصویر واقعی از وضعیت فعلی افغانستان نداریم. یکی از دلایل این است که مقامات فعلی افغان کنترل نسبتا قوی بر فضای رسانه ای رسمی کشور ایجاد کرده اند. به همین دلیل برخی از گزارش‌های اپوزیسیون در نگاه اول قابل قبول هستند اما همیشه با واقعیت مطابقت ندارند. اکثر خبرنگاران و وبلاگ نویسان خارجی که در پوشش مسائل افغانستان تخصص دارند، در این کشور زندگی نمی کنند و از آن خبر ندارند. قضاوت‌های آنها اغلب سطحی است و اغلب بر اساس اطلاعات دریافت شده از یکی از گروه های اپوزیسیون افغان پراکنده در سراسر جهان است؛ بنا بر این ضرورت است که حکومت کنونی باید در زمینه رسانه از قید و بندهای کنونی رهایی یابد و با ایجاد فضای مناسب، امکان رشد رسانه های خصوصی در افغانستان فراهم گردد تا گردش اطلاعات و داده‌های رسانه‌یی به دست جریان‌های خارج‌نشین قرار نگیرد.