امریکا؛ فقدان طرح منسجم در قبال افغانستان

سال 2001 بود که امریکا بدون تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد حمله مستقیم بر خاک افغانستان را آغاز کرد جدا از اینکه در پی این حمله متجاوزانه چه تعداد افغان‌ها کشته، زخمی، معلول و بی خانمان شدند و زیر بناها تخریب گردید، بذر نفاق و دشمنی را نیز میان ملت باهم برادر افغانستان کاشت. در همان وقت، افغان‌ها به دلیل ظلم و ستمی که در دوران جنگ‌های داخلی متحمل شده بودند از ورود امریکا به افغانستان استقبال کردند و حتی در حمایت از امریکا به صفوف اردو و پولیس دولت تحت حمایت این کشور پیوستند و خوش‌باورانه در صفوف مقدم جنگ حضور یافتند. طی بیست سال جنگ و درگیری، افغان‌ها رو در روی هم قرار گرفتند و از هر دو جانب کشته‌های فراوان بجا ماند. بنا بر آمارهای رسمی در طول جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۲۱) بیش از ۴۷٬۲۴۵ غیرنظامی کشته شدند. علاوه بر آن حدود ۶۶٬۰۰۰ تا ۶۹٬۰۰۰ نفر در قوای مسلح افغانستان جان باختند و ۵۱٬۰۰۰ نیز از طالبان تا اپریل ۲۰۲۱ کشته شده‌اند. به‌طور کلی این جنگ ۱۷۱٬۰۰۰ تا ۱۷۴٬۰۰۰ نفر کشته در افغانستان بر جا گذاشته‌است؛ پس از این همه قتل و خونریزی که روی دست مردم افغانستان گذاشت افغان‌ها مجددا به قبل از سال 2000 بازگشتند.

بنا بر سیاست‌های اعلامی امریکا از بدو حمله بر افغانستان، محو تروریزم، نهادینه کردن دموکراسی و پروسه دولت‌ملت-‌سازی را در توجیه حمله شان شعار می‌دادند؛ اما پس از بیست سال اشغال، داعش که هیچ اثری از آن نبود در افغانستان قوت گرفت، دموکراسی شکست خورد و دولت تحت حمایت امریکا پیش از خروج شان فروپاشید و منطقه از تهدیدهای تروریستی از خاک افغانستان در هراس اند.

از آن زمان تا کنون در حالیکه سه سال از خروج امریکا می‌گذرد، تا هنوز شواهدی دال بر یک طرح یا سیاست مدون در زمینه افغانستان از سوی امریکا مشاهده نمی شود. نه تنها فقدان یک سیاست مدون مشهود است بلکه نوعی از آنارشی بین نهادهای امریکایی دیده می شود. مجلس نمایندگان امریکا سرسختانه در پی به چالش کشیدن سیاست‌های دولت بایدن است و در این راستا علاوه بر انجام تحقیقی در زمینه چگونگی خروج از افغانستان، مقامات سابق و بر حال را به مجلس نمایندگان کشانده است و قطعنامه ای را علیه حکومت سرپرست افغانستان تصویب کرد، علاوه بر آن مایکل مک‌کال رئیس کمیته‌ی روابط خارجی این مجلس، از مخالفان حکومت سرپرست اعلام حمایت کرد. از سوی دیگر دولت بایدن به کمک کشورهای اروپایی در پی تدوین طرحی است که ذیل چتر سازمان ملل، تعامل با حکومت سرپرست افغانستان آغاز گردد.

از جانب دیگر جامعه اطلاعاتی آمریکا به طور کلی از روند همکاری حکومت سرپرست افغانستان در مسئله مبارزه با تروریسم رضایت دارند و هراز گاهی نمایندگان سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا با مقامات حکومت سرپرست در دوحه دیدار می کنند.

با این حال فقدان طرح مدون سیاستمداران امریکا در قبال افغانستان از اختلافات ناشی میان نهادهای این کشور کاملا برجسته است، بسیاری از تحلیلگران عرصه سیاست در افغانستان این روایت را برجسته می‌کنند که طالبان بر اساس یک طرح منسجم امریکا به قدرت رسیدند در حالیکه اگر چشمان واقع‌بین به روی قضایای افغانستان گشوده شود و به اختلافات نهادهای امریکا به خصوص تضادهای موجود بین کنگره و کاخ سفید دقت گردد بهترین دلیل بر این امر است که به قدرت رسیدن حکومت سرپرست حاصل یک طرح منسجم و بلند آمریکایی نبوده است؛ بلکه حاصل مبارزات بیست ساله و خستگی امریکا از جنگ افغانستان بوده است.

چنانچه طولانی مدت است که امریکایی‌ها نتوانسته اند طرح مدون و منسجمی را بر اساس شناخت دقیق که تأمین کننده نیازهای منطقی این کشور در افغانستان و منطقه باشد تدوین کنند، از این به بعد نیز بعید به نظر می‌رسد که بتوانند به چنین طرحی دست یابند. امریکا از بیگانه ستیزی و اشغال‌ستیزی افغان‌ها آگاه بودند و از روحیه خستگی ناپذیر مبارزات مردمان این مرزوبوم نیز به خوبی آگاهی داشتند؛ اما هنوز به این درک نرسیده بودند که افغان‌ها حتی در برابر تکنولوژی مدرن و تسلیحات الکتریکی نیز سر تسلیم فرو نخواهد گذاشت، بیست سال جنگ و خونریزی باعث شد که امریکا به گونه‌ی میدانی به این درک برسد.

با وجودی که امریکا هم اکنون درگیر مسئله اوکراین و جنگ اسرائیل است، جایگاه افغانستان در مراحل بعدی اهمیت و اولویت‌های سیاست خارجی این کشور قرار دارد. از سوی دیگر برگزاری انتخابات ریاست جمهوری امریکا سیاسیون این کشور را درگیر کارزارهای انتخابات کرده است و در این فرایند کوتاه زمانی فرصتی نمی‌یابند که به مسائل دیگری توجه کنند؛ لذا تا روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا، بعید است که سیاست مدونی برای افغانستان تدوین شود. تا آن زمان افغانستان نسبتا نفس راحتی از مداخلات امریکا می‌کشد بنا بر این کشورهای منطقه باید برای سر و سامان دادن به اوضاع افغانستان از ظرفیت‌های منطقه ای استفاده کنند و نگذارند که با خالی شدن میدان، جا برای توسعه طلبی و مداخلات امریکا فراهم گردد.