هند و پاکستان در رقابت تنگاتنگ بر افزایش نفوذ در افغانستان

بنا بر اعلام خروج سربازان آمریکا از افغانستان که توسط جو بایدن رئیس جمهور این کشور فرمان رسمی اش صادر گردید قرار است 11 سپتامبر 2021 تمام نیروهای این کشور از افغانستان خارج گردند، در این میان میدان رقابت بر سر نفوذ در افغانستان پس از خروج آمریکا میان قدرت‌های منطقوی داغ تر شده است که مهمترین آن برای افغانستان رقابت‌های هند و پاکستان در این جغرافیا می‌باشد. با این وجود ممکن است طالبان از تأخیر پلان عقب نشینی استفاده کنند تا خود را برای یک “حمله بهاری” کشنده تر و سخت تر آماده کنند. در پیش بینی عقب نشینی ایالات متحده، رقابت های منطقه ای قدیمی – مانند هند و پاکستان – بدان معنی است که کشورها یکبار دیگر آماده می شوند تا اطمینان یابند که منافع شان از یک جنگ داخلی بالقوه حفظ می شود. در حالی که طالبان در طول تاریخ حیات خود، از حمایت پاکستانی ها برخوردار بوده اند، هند به جناح های مختلف داخلی افغانستان قدرت می بخشد و اکنون از پروژه نوپای دموکراسی افغانستان حمایت می کند.

پاکستان، کشوری که پیشتاز جریان اصلی طالبان است، همچنان تحت تأثیر این گروه و شوراهای حاکم بر ایدئولوژی آن است. دولت غیرنظامی پاکستان، سازمان استخباراتی و جاسوسی، به توافق ایالات متحده و طالبان در سال ۲۰۲۰ کمک کرد. دهلی نو با امتناع از مذاکره (به طور رسمی) با طالبان، راه دیگری را انتخاب کرد و از حکومت غنی حمایت خود را همچنان ادامه می داد. اختلاف نظر در مورد آینده افغانستان به این بستگی دارد که دولت از چه نوع نظامی حمایت می کند – امارت یا جمهوریت. با این وجود اختلاف بین دهلی نو و اسلام آباد بر سر نفوذ در افغانستان نیز از استراتژی های مختلف منطقه ای آنها ناشی می شود. پاکستان از طریق روابط بنیادی خود با طالبان برتری پیدا کرده است در حالی که واکنش ناپسند هند به بحران افغانستان، در کنار عدم تمایل خود برای تعامل با طالبان، آن را در حاشیه قرار داده است. استراتژی هند اکنون به تعامل آن با افغانستان در دوره حاکمیت این گروه از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ شباهت دارد؛ در آن زمان که بعضی کشورهایی همچون پاکستان و چند کشور حوزه خلیج حاکمیت طالبان را به رسمیت شناخت، هند با موضعگیری تند و سخت، خود را از رسمیت بخشیدن این گروه کنار کشید و اعلام کرد گروهی که با زور سر نیزه در یک محدوده جغرافیایی مهم در منطقه به قدرت دست یابد مورد حمایت و رسمیت هند قرار نخواهد گرفت.

در آن زمان، هند مانند دیگر کشورهای منطقه، از اتحاد شمال حمایت می کرد. تعامل هند با چهره های پیشین اتحاد شمال و چهره های ضد طالبانی، اکنون دوباره در حال رشد است. ارتباط دیپلماتیک طالبان نشان دهنده افزایش نقش سایر قدرت ها مانند چین و روسیه در هنگام خروج ایالات متحده است. این در حالی است که دهلی نو تحت فشارهای تجاوز چین در مرزهای هیمالیا، در حال نزدیک شدن به واشنگتن است. در حالی که این تغییر ژئوپلیتیک به نفع دهلی نو در جاهای دیگر است، هند ممکن است در دفاع از منافع خود در افغانستان نسبتاً تنها باشد. در حالی که مسکو و دهلی نو در مورد افغانستان گفتگو کرده اند، افزایش عمق همکاری پاکستان و چین می تواند چالش اصلی دهلی نو باشد زیرا منافع افغانستان در اسلام آباد توسط قدرت مالی پکن پشتیبانی می شود. از آنجا که به نظر می رشد پاکستان همچنان به دنبال “عمق استراتژیک” در سیاست افغانستان است، اگر بخواهد از منافع خود محافظت کند و روند دموکراتیک در کابل را کاهش دهد، هند باید ماه های آینده یک رویکرد ابتکاری را اتخاذ کند. با تقسیم تلاش های بین المللی دیپلماتیک بین دوحه، استانبول و مسکو، رویکرد هند و پاکستان در مورد افغانستان احتمالاً قاطعانه تر و نتیجه گرا خواهد بود زیرا بسیاری از افراد در افغانستان برای جنگ داخلی دیگری آماده می شوند، تاریخ جنگ‌های داخلی افغانستان این مسئله را ثابت ساخته است وقتیکه جریان‌های بومی افغانستان از حمایت مالی و تسلیحاتی کشورهای بیرونی بهره مند گردند، از هیچ امری در راستای تحقق بخشیدن به یک جنگ فراگیر و طولانی که خرابی‌های فراوانی در پی داشته باشد دریغ نخواهند کرد؛ لذا منتظر متغییرهای تأثیر گزار دیگر بر وضعیت افغانستان نیز باید باشیم که این متغییرها همانند روسیه، چین و آمریکا، در صورت مداخله قاطع در مورد آینده سیاسی افغانستان می‌توانند نتایج آن را به هر جهتی که خواسته باشند تغییر دهند؛ ورنه اگر نیم نگاه نه چندان مهم به این کشور داشته باشند، رقابت‌های هند و پاکستان احتمالا یکبار دیگر افغانستان را به جنگ ویرانگر داخلی خواهد کشاند.