آتش‌بس؛ فرصتی تازه برای آرامش و همکاری میان افغانستان و پاکستان
امضای توافقنامه آتش‌بس میان افغانستان و پاکستان در دوحه، نشانه‌ای مثبت در طول سال‌ها تنش و بی‌اعتمادی میان دو کشور است. این اتفاق هرچند موقتی و شکننده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند نقطه آغازی برای ایجاد آرامش، کاهش تنش‌ها و بازسازی روابط منطقه‌ای باشد. مردم هر دو کشور که سال‌ها تجربه جنگ، خشونت و ناامنی را داشته‌اند، اکنون فرصتی برای نفس کشیدن و بازنگری در آینده خود یافته‌اند. توقف درگیری‌ها علاوه بر اثر مستقیم بر حفظ امنیت و جان شهروندان، زمینه‌ای برای تقویت دیپلماسی، تعامل اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای فراهم می‌کند و این دقیقاً همان فرصتی است که همواره مورد انتظار بوده است.
در گذشته، روابط میان کابل و اسلام‌آباد همواره پیچیده و پرتنش بوده است. پاکستان بارها افغانستان را به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی علیه خود متهم کرده و از سوی دیگر، افغانستان خواستار احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی خود بوده و متقابلا پاکستان را به پرورش داعش علیه امنیت کشور متهم ساخته است. این سوءتفاهم‌ها و دخالت‌های متقابل باعث شده است که اعتماد میان دو کشور به شکل جدی کاهش یابد که تا حد درگیری‌های فيزيکي و تلفات دوجانبه نیز رسید؛ اما اکنون، امضای آتش‌بس نشان می‌دهد که هر دو طرف به‌نوعی حاضر به محدود کردن درگیری‌ها هستند و این می‌تواند پایه‌ای برای مذاکرات جدی‌تر و سازنده‌تر باشد.
یکی از نکات مثبت این توافق، توقف فوری درگیری‌ها و ایجاد فضای آرامش برای مرزنشینان و مردم عادی است. جنگ‌های مرزی همواره به زندگی روزمره مردم آسیب زده، اقتصاد منطقه را فلج کرده و همکاری‌های تجاری و اجتماعی را مختل کرده است. اکنون که آتش‌بس برقرار شده، فرصت برای بازسازی کسب‌وکارهای مرزی، تسهیل تجارت و افزایش اعتماد عمومی فراهم شده است. مردم افغانستان و پاکستان، هر دو، بیش از هر زمان دیگری به ثبات و آرامش نیاز دارند و این توقف موقت می‌تواند فرصتی برای بهبود شرایط باشد.
توافق آتش‌بس همچنین اهمیت همکاری سیاسی و دیپلماتیک را برجسته می‌کند. حاکمیت کنونی افغانستان باید نشان دهد که توانایی مدیریت شبه‌نظامیان خارجی را دارد و اجازه نمی‌دهد هیچ گروهی از خاک افغانستان علیه همسایگان فعالیت کند. این اقدام نه تنها به تقویت اعتماد پاکستان کمک می‌کند، بلکه شرایطی را ایجاد می‌کند که کشورهای منطقه نیز به ثبات و قابلیت مدیریت افغانستان اعتماد پیدا کند. از سوی دیگر، پاکستان نیز باید سیاست‌های خود را متعادل کرده و از هرگونه اقدام تحریک‌آمیز یا فشارهای سیاسی که خلق کننده تنش است بر افغانستان خودداری کند تا مسیر اعتمادسازی هموار شود.
یکی از عواملی که افغانستان را میدان تاخت و تاز، پاکستان و گروه‌های نیابتی اش قرار می‌دهد، نبود حکومت ملی و فراگیر است، این مورد باعث عدم همبستگی و اتحاد میان ملت افغانستان می‌گردد و زمینه را برای سو استفاده اسلام آباد فراهم می‌سازد. ثبات سیاسی داخلی، به‌ویژه تشکیل حکومت ملی که نماینده همه اقوام و مذاهب کشور باشد، باعث تقویت مشروعیت داخلی و بین‌المللی می‌شود، یک حکومت فراگیر می‌تواند ظرفیت بیشتری برای تعامل سازنده با کشورهای همسایه داشته باشد و به کاهش تنش‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده گروه‌های خارجی کمک کند. علاوه بر این، ایجاد چنین ساختاری، زمینه شناسایی بین‌المللی و دسترسی به منابع اقتصادی و توسعه‌ای را فراهم می‌کند که در نهایت به بهبود زندگی مردم خواهد انجامید؛ زيرا در سایه عدم رسمیت، هیچ قرارداد حقوقی در مقیاس بزرگ انجام نمی‌شود و کشور در باتلاق فقر و درماندگی فرو می‌رود.
از منظر اقتصادی، توقف درگیری‌ها و ایجاد آتش‌بس می‌تواند اثرات بسیار مثبتی بر معیشت مردم داشته باشد. جنگ و تنش‌های مرزی همواره تجارت، سرمایه‌گذاری و پروژه‌های زیربنایی را تحت تأثیر قرار داده‌اند و بی‌ثباتی اقتصادی و کاهش فرصت‌های شغلی را برای مردم به همراه داشته‌اند. اکنون که مسیر صلح باز شده است، امکان تقویت همکاری‌های اقتصادی، بازگشایی مرزها، توسعه پروژه‌های مشترک و بهبود شرایط زندگی مردم وجود دارد. این امر به نفع هر دو کشور است و نشان می‌دهد که صلح و همکاری، راهبردی منطقی و سودمند است.
علاوه بر این، ادامه مسیر آتش‌بس و پایبندی به آن تا رسیدن به صلح پایدار از منظر امنیت منطقه‌ای نیز اهمیت دارد. هرگونه شکست این توافق و بازگشت به درگیری می‌تواند زمینه مداخله قدرت‌های غربی را فراهم کند و پیچیدگی بحران را افزایش دهد. تاریخ نشان داده است که بی‌ثباتی منطقه‌ای بهانه‌ای برای دخالت خارجی بوده و آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای به همراه داشته است. بنابراین، آتش‌بس کنونی نه تنها برای دو کشور، بلکه برای کل منطقه فرصت ارزشمندی است که باید از آن در راستای همگرایی منطقه‌ای بهره برد.
پیامد ژئوپلیتیک دیگری که باید در نظر گرفته شود، اهمیت حفظ همسایگی مسالمت‌آمیز میان افغانستان و پاکستان است. تشدید تنش می‌تواند افغانستان را به محل امن گروه‌های تروریستی تبدیل و به امنیت منطقه‌ای آسیب وارد کند. آتش‌بس و تعامل مثبت، زمینه همکاری و ثبات در جنوب آسیا را فراهم می‌کند و این موضوع نه تنها به نفع دو کشور، بلکه به سود کل منطقه است. آتش‌بس فرصتی برای فرهنگ‌سازی و آموزش مردم درباره اهمیت صلح فراهم می‌کند. رسانه‌ها، نهادهای مدنی و مقامات سیاسی هردو کشور باید پیام‌های مثبت، همبستگی و همکاری را ترویج کنند و از لفاظی‌های تحریک‌آمیز خودداری کنند. جامعه‌ای که با فرهنگ صلح و احترام متقابل آشنا باشد، قادر است فشارهای خارجی و تنش‌های سیاسی را بهتر مدیریت کند و از بازگشت دوباره خشونت جلوگیری کند.
امضای آتش‌بس میان افغانستان و پاکستان یک گام مثبت و امیدبخش است، اما این گام زمانی ارزشمند خواهد بود که با اقدامات عملی و پایبندی واقعی همراه و منجر به صلح پایدار و ثبات هردو کشور گردد. توقف درگیری‌ها، مهارگروه‌های تروریستی، تشکیل حکومت فراگیر، رعایت منافع اقتصادی و جلوگیری از سوءاستفاده قدرت‌های غربی، همه بخش‌هایی از مسیر تبدیل این فرصت کوتاه‌مدت به آرامش پایدار هستند. مردم دو کشور شایسته زندگی در امنیت و آرامش‌اند و اکنون فرصتی فراهم شده است تا این حق طبیعی تحقق یابد.
اگر دو طرف از این فرصت استفاده کنند و مسیر اعتمادسازی و همکاری را ادامه دهند، آتش‌بس می‌تواند به نماد امید و عقلانیت تبدیل شود. اما اگر بی‌توجهی، سوءتفاهم و لفاظی‌های تحریک‌آمیز ادامه یابد، این فرصت، کوتاه و موقتی خواهد بود. اکنون زمان آن است که عقلانیت، واقع‌بینی و اراده سیاسی برای حل چالش‌ها جایگزین تنش و خصومت شود و زمینه را برای ثبات و توسعه پایدار در افغانستان و پاکستان فراهم سارد.
آتش‌بس کنونی یک پیام روشن دارد؛ دو کشور نه می‌توانند و نه باید دشمن یکدیگر باشند. احترام متقابل، گفت‌وگوی مستمر و پایبندی به توافقات، تنها مسیر ممکن برای تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها و ایجاد آینده‌ای روشن برای مردم دو کشور است. این فرصت، هرچند شکننده، می‌تواند نقطه آغاز یک فصل جدید و مثبت در روابط میان کابل و اسلام‌آباد باشد؛ فصلی که بر همکاری، صلح و منافع مشترک استوار است و در گفت‌وگوهای بعدی باید به عنوان تهداب صلح و ثبات به آن احترام گردد.
نویسنده: احمدولی سازش
