بند برق پای کتهسنگ؛ گامی راهبردی دایکندی بهسوی تولید انرژی پایدار
پروژه بند برق پای کتهسنگ یکی از پروژههای مهم زیربنایی در بخش انرژی و مدیریت منابع آب افغانستان است که در ولسوالی شهرستان ولایت دایکندی و در حوزه بالادست رودخانه هلمند موقعیت دارد. این پروژه تحت نظارت وزارت انرژی و آب قرار داشته و هماکنون بهصورت رسمی در مرحله مطالعات امکانسنجی قرار دارد.
مطابق گزارش شناسایی و بررسیهای ابتدایی وزارت انرژی و آب که در سال ۱۳۹۵ انجام شده است، این پروژه بهصورت یک بند بتنی ثقلی طراحی شده و دارای ظرفیت ذخیرهسازی تقریبی ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب میباشد. ظرفیت نصبشده تولید برق این بند بهطور رسمی حدود ۱۲۰ مگاوات برآورد شده است که بر اساس ارتفاع مؤثر حدود ۹۰ متر محاسبه گردیده است. هدف اصلی این بند تولید انرژی برق بوده و کنترل سیلابهای فصلی، تنظیم آب، و پشتیبانی از آبیاری پاییندست از اهداف ثانوی آن محسوب میشود.
از نظر موقعیت جغرافیایی، این پروژه در مختصات تقریبی ۳۳°۴۲′ شمالی و ۶۶°۴۰′ شرقی و در بخشی کوهستانی با بستر سنگی گرانیتی قرار دارد که از نظر زمینشناسی برای ساخت بند بسیار مناسب تشخیص داده شده است. دره محل احداث بند دارای ساختار U شکل بوده و تکیهگاههای طبیعی مستحکم دارد. حوزه آبریز این پروژه حدود ۱۱٬۴۸۲ کیلومتر مربع وسعت داشته و جریان متوسط سالانه آب در آن حدود ۴۴٫۶۳ متر مکعب در ثانیه برآورد شده است. اطلاعات هیدرولوژیکی اصلی از ایستگاه اندازهگیری آب گیزاب در فاصله حدود ۸۵ کیلومتری پاییندست تهیه شده است.
این پروژه در منطقهای قرار دارد که از نظر زیربناهای ترانسپورتی با چالشهای جدی مواجه است. محل بند حدود ۶۶ کیلومتر با مرکز ولسوالی شهرستان فاصله دارد و راههای دسترسی آن عمدتاً خاکی و صعبالعبور است. بر همین اساس، بهبود راههای مواصلاتی یکی از پیششرطهای اساسی برای اجرای پروژه و حتی انجام مطالعات میدانی امکانسنجی محسوب میشود.
از دیدگاه توسعه منطقهای، بند پای کتهسنگ ظرفیت آن را دارد که برق پایدار را به ولایتهای دایکندی، ارزگان و بخشهایی از غزنی و قندهار انتقال دهد و وابستگی این مناطق به برق وارداتی را بهگونه چشمگیری کاهش دهد. همچنان ذخیرهسازی آب در فصلهای پُربارش، نقش اساسی در تقویت زراعت، تنظیم کشت فصلی، جلوگیری از خشکسالیهای دورهای و افزایش تولیدات کشاورزی در حوزه جنوبی کشور ایفا خواهد کرد.
مطالعات امکانسنجی این پروژه برای یک دوره ۱۲ ماهه برنامهریزی شده و شامل بررسیهای فنی، اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی است. این مطالعات شامل موارد زیر میگردد: بررسیهای ژئوتخنیکی، زمینشناسی و لرزهخیزی، تحلیل رسوبگذاری، بررسی ایمنی بند، طراحی ابتدایی سد و نیروگاه، بررسی مسیرهای انتقال برق، ارزیابی اثرات محیطزیستی و اجتماعی، ارزیابی جابجاییهای احتمالی باشندگان محل، تحلیل اقتصادی شامل نرخ بازگشت سرمایه (IRR)، ارزش فعلی خالص (NPV) و تحلیل حساسیت مالی پروژه.
از نظر اقتصادی و اجتماعی، پروژه بند برق پای کتهسنگ در مرحله ساخت و پس از بهرهبرداری، ظرفیت ایجاد هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم را داراست و میتواند نقش مهمی در کاهش بیکاری، جلوگیری از مهاجرتهای اجباری، تقویت اقتصاد محلی و افزایش سطح معیشت باشندگان منطقه ایفا نماید.
در جمعبندی نهایی، پروژه بند برق پای کتهسنگ یک طرح ملی، زیربنایی و راهبردی در بخش انرژی و آب افغانستان محسوب میشود که در صورت تطبیق موفق، میتواند نقش تعیینکنندهای در تأمین انرژی پاک، مدیریت منابع آب، توسعه زراعت، ثبات اقتصادی و رشد پایدار ولایت دایکندی و ولایتهای همجوار ایفا نماید و این ولایت را به یکی از قطبهای مهم تولید انرژی برق آبی در کشور بدل سازد.
لینک کوتاه
