تأکید بر اخوت و برادری مسلمانان در کلام پیامبر

موضوع مساوات و برادری در اسلام، از اصول مهمی است که دستورات دینی و عقیدتی ما بر آن تأکید فراوان دارد. اسلام به عنوان یک مکتب، تمام پیروان خود را صرف نظر از رنگ، نژاد، قوم، زبان و منطقه یکسان و برابر می‌داند و منشأ خلقت آنان را یک مرد و یک زن معرفی می‌کند تا هیچ‌کس خود را بر دیگری برتر نداند. همان‌گونه که اشاره شد، همه انسان‌ها، حتی فراتر از امت اسلامی، از یک مرد و زن آفریده شده‌اند و هیچ‌کس بر دیگری برتری ندارد؛ مگر آنکه معیار برتری در اسلام، تنها تقوا و پرهیزگاری است.

با تأسف فراوان، امروزه موضوع تعصبات قومی و خودبرتربینی به حدی در جوامع انسانی نفوذ کرده که هر کس می‌کوشد خوبی‌ها را منحصر به خود دانسته و دیگران را حقیر بشمارد. برای خوب و بد، معیارهای قومی وضع می‌کند: خوبی آن است که به نفع قوم و طایفه‌اش باشد، حتی اگر کاری ناپسند و غیرقابل قبول باشد؛ و بدی آن است که به ضرر قوم و قبیله‌اش تمام شود، حتی اگر امری پسندیده و پذیرفته‌شده نزد همگان باشد.

اسلام دین مساوات، برادری، برابری، عدالت و میانه‌روی است. در قلمرو این دین، تمام انسان‌ها اعم از سیاه، سفید، سرخ و زرد که به کشورهای مختلف جهان تعلق دارند، برابر و یکسان‌اند. هیچ انسانی بر انسان دیگر برتری ندارد، مگر به واسطه‌ی تقوا و پرهیزگاری. از همین رو، اسلام برخی از زیباترین شعائر خود را که تمام مسلمانان موظف به رعایت آن‌ها هستند، به عنوان وظیفه‌ای اسلامی مقرر کرده است. این شعائر، موضوع مساوات و برابری تمام مسلمانان را فراتر از زمان و مکان و بالاتر از قوم و نژاد به نمایش می‌گذارند و مسلمانان جهان با انجام این تکالیف، درس و پیام برابری و برادری را تمرین می‌کنند تا به جهانیان ثابت کنند که اسلام دین برابری و اخوت جهانی است، نه آیین قوم‌گرایی، نژادپرستی و تعصب. این پدیده‌ی شوم ابتدا از سوی شیطان لعین آغاز شد، سپس قوم منفور یهود آن را از شیطان به ارث برد و پس از آن، نظام جاهلیت پیش از اسلام به این اندیشه‌ی نامیمون مباهات می‌کرد.

اما چه نیکوست که آموزه‌های پرمحتوا و شعائر ارزشمند اسلام را که هر یک درس جداگانه‌ای در باب اخوت اسلامی و برابری جهانی است، برشمریم:

۱. نماز جماعت:

پیامبر بزرگ اسلام (ص) در طول تلاش‌های پیگیر ۲۳ ساله‌ی خود برای رساندن پیام خدا، محو نژادپرستی و برقراری مساوات در میان امت اسلامی، کوشیدند تا شعائر و آموزه‌های ارزشمند اسلامی را که بیانگر مساوات و برابری همه‌ی انسان‌ها به ویژه مسلمانان در پیشگاه خداوند است، در متن ارزش‌های دینی و عقیدتی جامعه جای دهد. نماز به عنوان نخستین رکن عملی اسلام، اگرچه در ظاهر با خلوت‌گزینی سازگارتر به نظر می‌رسد، اما تأکید پیامبر (ص) بر اقامه‌ی این فریضه‌ی مهم در کنار دیگر مسلمانان و در صف‌هایی یکسان و برابر است؛ به‌گونه‌ای که میان فقیر و غنی، حاکم و محکوم، مشهور و گمنام، هزاره، تاجیک و پشتون، سیاه و سفید و… هیچ تفاوتی وجود ندارد.

۲. کنگره بزرگ حج:

دومین شعاری که موضوع مساوات و برابری در اسلام را به جهانیان منعکس می‌کند، همایش بزرگ حج است. در این کنگره که هر ساله در زمان معینی برگزار می‌شود، مسلمانان از سراسر جهان گرد هم می‌آیند؛ به‌گونه‌ای که شعار، عمل، قصد و نیت آنان یکسان است. حتی لباس آنان نیز یک شکل است؛ بدون دوخت و بدون رنگ، مبادا که این رنگ و دوخت، نشانه‌ای برای تشخیص قوم، نژاد یا منطقه‌ی خاصی باشد. جالب اینجاست که همه‌ی مسلمانان با وجود این مشترکات، از مناطق مختلف، با رنگ‌های گوناگون و زبان‌های متفاوت، اما با شعار و هدفی واحد در این مکان گرد هم می‌آیند. همایش بزرگ حج، نشانه‌ی دیگری از وحدت و همدلی جهانی در میان امت اسلامی است که در آن، تمام مسلمانان جهان با صدها زبان و قومیت مختلف، با لباسی یک‌شکل و شعار و عملی یکسان، همچون برادرانی نسبی در کنار یکدیگر این فریضه‌ی بزرگ را به جا می‌آورند و به تمام جهان نشان می‌دهند که امت اسلامی با تمام تمایزهای ظاهری، در حقیقت با هم برادر و برابرند.

۳. انعکاس مساوات در خطابه تاریخی حجة الوداع:

واژه‌ی مساوات و برابری در میان امت اسلامی و محو نژادپرستی، چنان اهمیتی دارد که این موضوع محور بیانیه‌ی تاریخی پیامبر بزرگوار اسلام (ص) در کنگره‌ی بزرگ حجة الوداع قرار گرفت. این سخنرانی که در سال یازدهم هجری در سرزمین عرفات انجام شد، با حضور بیش از صدهزار نفر از صحابه و هواداران آن حضرت (ص) برگزار گردید. پیامبر (ص) در این منشور بزرگ جهانی، بر وحدت امت اسلامی و بطلان تعصبات قومی و زبانی تأکید کردند. ایشان در جملاتی زیبا و رسا، مساوات و برابری را در میان امت اسلامی این‌گونه بیان فرمودند: «هان ای بندگان خدا! همانا پروردگار همه‌ی شما یکی است؛ پدرتان یکی است و پیامبرتان یکی است. آگاه باشید! هیچ عربی بر عجمی و هیچ عجمی بر عربی برتری ندارد؛ همان‌گونه که هیچ سرخ‌پوستی بر سیاه‌پوست و هیچ سیاه‌پوستی بر سرخ‌پوست برتری ندارد؛ مگر به تقوا!»

علامه اقبال، شاعر بزرگ اسلام، این موضوع را به زیبایی در قالب اشعار خود بیان کرده است:

نه افغانیم و نه ترک و تاتاریم

چمن‌زادیم و از یک شاخساریم

تمیز رنگ و بو بر ما حرام است

که ما پرورده‌ی یک نوبهاریم

هزار افسوس که مسلمانان ما پس از قرن‌ها زندگی برادرانه و همدلانه تحت برکت اسلام، امروزه به دلیل توطئه‌های دشمنان اسلام و دوری جستن از تعالیم ناب این دین، یک بار دیگر آن مرزهای جاهلیت را که پیامبر (ص) با رنج و زحمت بسیار در طول ۲۳ سال از میان بردند، زنده کرده‌اند. این تعصبات، ملت ما را از یکدیگر جدا ساخته است. امروزه در افغانستان، سیاست‌ها بر اساس قومیت پیش می‌رود. گروه‌های سیاسی هر یک با اتکا به قومیت خود، خواهان در دست گرفتن قدرت سیاسی هستند و زمانی که به قدرت می‌رسند، دیگر اقوام را به فراموشی سپرده و آنان را به اطاعت محض فرامی‌خوانند. این منطق غلط، نزدیک به پنج دهه است که افغانستان را در منجلاب فرو برده و این چرخه‌ی باطل کماکان ادامه دارد.

یادداشت اختصاصی / خبرگزاری سریع