تعامل هند و حکومت سرپرست افغانستان

روابط هند و افغانستان همواره از اهمیت استراتژیک برخوردار بوده است. با روی کار آمدن حکومت سرپرست افغانستان در سال 2021، رویکرد سیاست خارجی هند نسبت به این گروه دستخوش تغییراتی شده است با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، تصور می‌شد که پاکستان فرصت بیشتری برای گسترش نفوذ خود در این کشور پیدا کرده است.

بسیاری بر این باور بودند که قدرت‌گیری حکومت جدید در افغانستان به نفع پاکستان خواهد بود و موقعیت استراتژیک آن را تقویت خواهد کرد. این تحول، چالش ژئوپلیتیکی مهمی برای هند محسوب می‌شد.

همزمان، گزارش‌هایی مبنی بر تلاش چین برای ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای با مشارکت پاکستان، افغانستان، بوتان و نیپال منتشر شد که می‌توانست نگرانی‌های هند را تشدید کند. به نظر می‌رسید هند در محاصره حکومت سرپرست افغانستان، چین و پاکستان قرار گرفته و باید راهی برای مقابله با این وضعیت پیدا کند.

در ماه‌های اول حکومت سرپرست، اگرچه برخی از مقامات حکومت سرپرست افغانستان از لزوم گسترش روابط با هند سخن می‌گفتند، اما اکثریت آنها از مسلمانان کشمیر حمایت می‌کردند. افغانستان یک واحد عملیاتی در نزدیکی مرز پاکستان ایجاد کرده بود که می‌توانست تهدیدی برای هند باشد. همچنین، اعضای آزاد شده شبکه حقانی در حال افزایش نفوذ خود در کشمیر بودند. این واقعیت‌ها باعث شد که رویکرد هند نسبت به تحولات افغانستان در سه سال گذشته تغییر کند.

افزایش اختلافات بین پاکستان و حکومت سرپرست افغانستان، و همچنین افزایش فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان، فرصت‌های جدیدی را برای هند ایجاد کرد.

حکومت سرپرست افغانستان تلاش می‌کند قناعت هند را فراهم کند که سیاست خارجی‌اش مستقلانه بوده و بر منافع ملی و ارزش‌های اسلامی استوار باشد. حکومت سرپرست سعی دارد به هند اطمینان دهد که افغانستان تهدیدی برای امنیت هند نخواهد بود و اجازه نخواهند داد خاک افغانستان علیه هیچ کشوری از جمله هند مورد استفاده قرار گیرد.

همچنان حکومت سرپرست افغانستان خواهان گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با هند هستند. آنها از هند دعوت کرده‌اند تا پروژه‌های توسعه‌ای خود در افغانستان را از سر بگیرد. در دیدارهای اخیر مقامات افغانستان با نمایندگان هند، بر توسعه روابط تجاری و تسهیل صدور ویزا برای افغان‌ها تاکید شده است. این نشان می‌دهد که حکومت سرپرست افغانستان به دنبال بهره‌برداری از ظرفیت‌های اقتصادی هند برای بازسازی و توسعه افغانستان هستند. این مقامات از هند خواسته‌اند علاوه بر کمک‌های بشردوستانه، کمک‌های توسعه‌ای را نیز به افغانستان ارائه دهند. این درخواست نشان می‌دهد که حکومت سرپرست به دنبال بهره‌برداری از تجربه و منابع هند در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و ظرفیت‌سازی هستند.

هند در گذشته پروژه‌های مهمی مانند بند سلما و ساختمان پارلمان افغانستان را اجرا کرده و حکومت سرپرست افغانستان امیدوارند این همکاری‌ها ادامه یابد.

افغانستان به شدت نیازمند کمک‌های اقتصادی بین المللی است و هند می‌تواند منبع مهمی برای این کمک‌ها باشد. هند در حال حاضر به عنوان دومین مقصد صادراتی کالاهای تولیدی افغانستان پس از پاکستان شناخته می‌شود. در سال ۱۴۰۲، حجم تجارت میان هند و افغانستان به ۷۷۹ میلیون دالر رسید که از این مقدار، ۵۷۹ میلیون دالر شامل صادرات میوه تازه، میوه خشک و ادویه از افغانستان به هند بود.

همچنین، افغانستان تمایل به خرید بوره از هند دارد. این تبادلات عمدتاً از طریق گذرگاه واگاه انجام می‌شود. با این حال، پاکستان از سال ۲۰۱۹ روابط تجاری با هند ندارد و تنها افغانستان می‌تواند از این گذرگاه برای صادرات استفاده کند، در حالی که هند مجبور است از مسیرهای دیگر بهره‌برداری کند.

حکومت سرپرست افغانستان همچنین از هند خواسته‌اند که کشتی‌های تجاری خود را به بندر چابهار بفرستند؛ اما نزدیکی هند به امریکا و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران مانع استفاده کامل از ظرفیت‌های بندر چابهار شده است. شرایط منطقه‌ای بار دیگر در حال تغییر است. با ناامن شدن دریای سرخ، هند اعلام کرده که خواهان افزایش فعالیت‌های خود در چابهار است. در دلو ۱۴۰۲، هیأتی از مقامات اقتصادی افغانستان به چابهار سفر کردند و تفاهم‌نامه‌هایی با دولت ایران امضا کردند.