درس‌های عید قربان؛ از قربانی کردن نفس تا خدمت به خلق

در عید قربان همانگونه که وعده آمرزش گناهان بندگان داده شده، به همان اندازه به کمک به فقرا، صله رحم و دیدوبازدید با دوستان و خویشاوندان سفارش شده است. واژه عید به معنای بازگشت به خویشتن است. انسان در گردش زندگی گاهی خود واقعی‌اش را فراموش می‌کند و درگیر تعلقات مادی و نفسانی می‌شود.

انسان پر از خطاست و اغلب رسالت اصلی خود در برابر فرمان‌های الهی را فراموش می‌کند. به جای آن، به ثروت، مقام و خودبینی می‌افتد. در چنین حالتی نیاز دارد به جایگاهی مقدس پناه ببرد تا بیدار شود، از تعلقات دنیوی جدا گردد و در برابر خداوند به ناتوانی‌اش اعتراف کند.

انسانی که به خرد نرسیده، به آسانی در دام‌های شیطانی می‌افتد. مانند فرعون، خود را بی‌همتا می‌پندارد و در برابر دیگران احساس بزرگی می‌کند. از موهبت‌های موقتی خداوند مغرور شده و به خودستایی می‌پردازد. چنین انسانی از تعریف دیگران خوشحال و از انتقاد آنان ناراحت می‌شود.

بدون آگاهی الهی، انسان معیاری برای زندگی ندارد و در گرداب روزگار سرگردان می‌شود. قرآن می‌فرماید: «هر کس به خدا شرک ورزد، گویی از آسمان افتاده و پرندگان او را می‌ربایند یا باد او را به جای دوری می‌افکند.»

وابستگی به غیر خدا مانند ثروت، مقام یا فرزند، نوعی شرک است. تنها خداوند باید همه‌چیز انسان باشد. مانند حضرت ابراهیم که همه زندگی‌اش برای خدا بود: «نماز، قربانی، زندگی و مرگ من برای خدای جهانیان است.» انسان باید در هر کاری از خود بپرسد آیا این کار برای رضای خدا است؟ اگر نه، آن کار شیطانی است و باید نیت را تصحیح کند.

انسانی که اهدافش را برای رضای خدا قرار دهد، با مردم مهربان می‌شود و دچار خودبینی نمی‌گردد. در عید قربان که زمان بازگشت به خویشتن است، باید به یاد آوریم که بدون خدا هیچ هستیم. زندگی و مرگ ما تنها زمانی ارزش دارد که برای خدا باشد.

در این ایام باید به عیادت بیماران رفت و به نیازمندان کمک کرد. خویشاوندان کسانی هستند که همیشه با ما هستند و طوفان‌های زندگی ما را به هم پیوند می‌دهد. پس در عید قربان باید از آنان دلجویی کرد. فقرا آزمونی برای ثروتمندان هستند. کمک به آنان بستگی به خرد و رشد روحی ما دارد.

این عید یادآوری از سوی خداست که آیا می‌توانیم به خود واقعی‌مان برگردیم؟ اگر باور کنیم که زندگی و مرگمان تنها برای خداست، آنگاه به یقین به سوی خدا حرکت کرده‌ایم و هر قدممان پاداشی الهی دارد.

نویسنده: شکیب احمد سروش