دو دهه جنگ و هزینه‌ی سرسام آور آن در افغانستان
طولانی‌ترین جنگ آمریکا و دو دهه درگیری در افغانستان که پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر به راه افتاد و ده‌ها هزار تن را به خاک و خون کشاند و چهار رئیس جمهوری آمریکا را درگیر کرد و افغان‌ها را در منجلاب درگیری‌ها بی پایان و بی هدف همچنان درگیر نگهداشت در نهایت ثابت کرد که به‌رغم هزینه سرسام‌آور مالی و جانی برای آمریکا تقریبا غیر قابل پیروزی است. این جنگ علاوه بر اینکه نتوانست آمریکا را به اهداف راهبردی اش نزدیک نزدیک سازد، ظاهرا چنان وانمود می‌گردد که احتمال طرد آنان از حوزه آسیای مرکزی و حوزه خلیج کلیک خورده است. فصل پایانی این کشمکش که با تصمیم جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا برای خارج ساختن تمام نیروهای کشورش از افغانستان تا بیستم اپریل سال جاری که با سال روز حملات القاعده بر ساختمان تجارت جهانی در نیویورک همگون می‌باشد رقم خورده، این جنگ بیست ساله موجب برآورد هزینه هنگفت و سرسام‌آور برای دولت آمریکا شده است.
در ادامه به هزینه این کارزار آمریکایی، بعد از هدر دادن سرمایه، خون‌های ریخته شده و تبعات آتی آن اشاره میکنیم که در کشور عزیز ما در حالیکه همگی رویای توسعه و ترقی آن را در آینده نزدیک در مخیله خود داریم، با تداوم این جنگ‌های تحمیلی، نتوانستیم مسیر شگوفایی و توسعه را آنچنان که باید می‌پیمودیم بپیماییم. با این حال به هزینه و تبعات این جنگ طی دو دهه درگیری که توسط نهادهای بیرون مرزی ثبت و منتشر گردیده است به آن می‌پردازیم. به نقل از ایسنا، هزینه جنگ بیست ساله افغانستان به قرار ذیل است.
هزینه انسانی
افغان‌ها بیشترین هزینه را پرداخت کرده‌اند. طبق آمار “پروژه هزینه‌های جنگ” در دانشگاه براون که هزینه‌های پنهان جنگ‌های پسا ۱۱ سپتامبر را ثبت می‌کند، از سال ۲۰۰۱ تا اواسط آوریل دست‌کم ۴۷ هزار و ۲۴۵ غیرنظامی در این جنگ کشته شده‌اند. به گفته دیده‌بان سازمان ملل متحد، از زمان آغاز مذاکرات صلح بین افغان‌ها در قطر در پاییز گذشته، حملات مسلحانه و بمبگذاری علیه غیرنظامیان به سطح بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و درگیری‌ها منجر به کشته شدن ۷۲ روزنامه‌نگار و ۴۴۴ امدادگر شده است. دولت افغانستان تلفات در میان سربازان را به منظور جلوگیری از افت روحیه محرمانه کرده است، اما “پروژه هزینه‌های جنگ” برآورد می‌کند که این جنگ جان ۶۶ هزار تا ۶۹ هزار نیروی افغان را گرفته باشد.
براساس گزارش سازمان ملل، این جنگ ۲.۷ میلیون افغان را به فرار از کشورشان به سمت ایران، پاکستان و اروپا وادار کرده است. حدود چهار میلیون دیگر هم درون کشورشان که مجموعا ۳۶ میلیون جمعیت دارد، آواره شده‌اند. در همین حال گزارش وزارت دفاع آمریکا نشان می‌دهد که ۲۴۴۲ نیروی آمریکایی کشته و ۲۰ هزار و ۶۶۶ سرباز از سال ۲۰۰۱ در این جنگ مجروح شده‌اند. برآورد می‌شود که بیش از ۳۸۰۰ پیمانکار امنیتی خصوصی آمریکا کشته شده‌اند. پنتاگون آماری از تلفات آنها ندارد. براساس آمار وب‌سایت آی کژوآلتیز (iCasualties)، این جنگ همچنین ۱۱۴۴ کشته در میان پرسنل ائتلاف ۴۰ کشوری ناتو که طی این سال‌ها نیروهای افغان را آموزش داده‌اند، بر جای گذاشته است. باقیمانده ۷۰۰۰ نیروی ائتلاف هم تا ضرب‌الاجل یازده سپتامبر بایدن از افغانستان می‌روند.
هزینه مالی
براساس آمار “پروژه هزینه‌های جنگ”، آمریکا در مجموع مبلغ حیرت‌آور ۲.۲۶ تریلیون دلار برای طیفی از مخارج هزینه کرده است. آخرین گزارش ۲۰۲۰ وزارت دفاع آمریکا اشاره دارد که هزینه‌های مرتبط با جنگ طی این سال‌ها به ۸۱۵.۷ میلیارد دلار رسیده است. این هزینه عملیاتی ارتش آمریکا در افغانستان را در بر می‌گیرد، همه چیز از سوخت و غذا تا خودروهای هاموی، سلاح و مهمات، از تانک و خودروی زرهی گرفته تا ناو هواپیمابر و حملات هوایی.
گرچه آمریکا در ابتدا به تلافی علیه القاعده و نابودی میزبانان آن-طالبان- حمله کرد، آمریکا و ناتو به سرعت به سمت ماموریتی عمدتا با پایان باز حرکت کردند: ملت‌سازی در مقیاس گسترده. براساس تازه‌ترین آمارهای بازرس کل ویژه در بازسازی افغانستان (سیگار)، واشنگتن بیش از ۱۴۳ میلیارد دلار از سال ۲۰۰۲ صرف این هدف کرد. از آن مقدار، ۸۸ میلیارد دلار برای آموزش، تجهیز و تامین مالی ارتش و نیروهای پلیس افغانستان هزینه شد. در گزارش سیگار آمده است، ۳۶ میلیارد دیگر برای پروژه‌های بازسازی، آموزش و زیرساخت مثل سد و بزرگراه هزینه شده است. ۴.۱ میلیارد دیگر برای کمک انسان دوستانه به آوارگان و تبعات ناشی از بلایا اختصاص یافت. کمپین بازداشتن افغان‌ها از فروش هروئین در سراسر جهان هزینه‌ای بیش از ۹ میلیارد دلار باقی گذاشت.
برخلاف دیگر درگیری‌ها در تاریخ آمریکا، آمریکا وام‌های سنگینی برای تامین اعتبار جنگ در افغانستان دریافت کرده و حدود ۵۳۰ میلیارد دلار بهره پرداخت کرده است. براساس آمار “پروژه هزینه‌های جنگ”، آمریکا همچنین ۲۹۶ میلیارد دلار بابت مراقب پزشکی از کهنه‌سربازان هزینه کرده است. آمریکا همچنان طی سال‌های آتی به پرداخت این دو هزینه ادامه خواهد داد.
ردگیری پول
بازرس کل آمریکا دریافته است که بیشتر چندین میلیارد دلاری که به پروژه‌های زیرساختی اختصاص داشت، هدر رفته است. کانال‌ها، سدها و بزرگراه‌ها نیازمند تعمیرات هستند، در شرایطی که افغانستان از جذب این کمک‌ها ناکام مانده است. بیمارستان‌ها و مدارس نوساز همچنان خالی مانده‌اند. بدون نظارت صحیح، پول آمریکا مایه فساد شده که مشروعیت دولت کابل را تضعیف می‌کند. با وجود هزینه‌های هنگفت مبارزه با موادمخدر، صادرات تریاک رکورد زد. به رغم صرف میلیاردها دلار برای تسلیحات و آموزش نیروهای امنیتی افغان، طالبان میزان اراضی تحت کنترل خودش را افزایش داده است. با وجود هزینه سرسام‌آور بابت اشتغال‌زایی و رفاه، نرخ بیکاری حدود ۲۵ درصد است. نرخ فقر طی این سال‌ها افزایش داشته و طبق آمار بانک جهانی در ۲۰۲۰ به ۴۷ درصد رسید که نسبت به سال ۲۰۰۷ که ۳۶ درصد بود، افزایش نشان می‌دهد. مایکل وحید حنا، عضو ارشد “بنیاد قرن” مستقر در واشنگتن می‌گوید: ما سرمایه‌گذاری زیادی کردیم و چیزی وجود ندارد که نشان‌دهنده آن باشد.
هزینه زندگی
گرچه تعداد کمی می‌خواهند جنگ را به طور متناوب طولانی کنند، اما بسیاری از آنها می‌ترسند که پایان نهایی آن، دستاوردهای متوسط افغانستان در زمینه بهداشت، آموزش و حقوق زنان را که در سال‌های اولیه با گسترش اقتصاد از طرف ایالات متحده و سرنگونی طالبان که سختگیری‌های شدیدی علیه زنان اعمال کرده بود، ایجاد شد به خطر بیندازد. بانک جهانی گزارش داد، از سال ۲۰۰۱ امید به زندگی از ۵۶ سال به ۶۴ سال افزایش یافته است. مرگ و میر مادران به نصف کاهش یافته است. فرصت‌های آموزشی رشد کرده و نرخ سواد با هشت درصد افزایش به حدود ۴۳ درصد رسیده است. زندگی در شهرها بهبود یافته و ۸۹ درصد سکنه به آب سالم دسترسی دارند که نسبت به ۱۶ درصد پیش از جنگ افزایش نشان می‌دهد.
براساس آمار سازمان ملل، کودک همسری ۱۷ درصد کاهش یافته است. ثبت نام دختران در مدارس ابتدایی تقریبا دوبرابر شده و زنان بیشتری وارد دانشگاه شده و به پارلمان راه یافته اند. این آمارها در مقایسه با استانداردهای جهانی هنوز هم کمرنگ هستند؛ اما به طور کلی، شکست جاه‌طلبی آمریکا برای ساخت افغانستانی باثبات و دموکرات موجب شده است تا این کشور در آستانه خروج نیروهای آمریکایی در بلاتکلیفی به سر ببرد. تاریخ این کشور مملو از جنگ داخلی است که به دنبال تهاجمات خارجی و عقب‌نشینی‌ها رخ می‌دهد.
