راهکارهای مبارزه با فقر در افغانستان
دین مقدس اسلام در آیات و احادیث فراوانی، مسلمانان را به سعی و تلاش، کار، تجارت و کسب مال حلال تشویق کرده و جامعه را از فقر و تنگدستی برحذر داشته است. پیامبر گرامی اسلام (ص) فقر را خطرناک‌ترین دشمن تکامل انسانی، عامل عقب‌ماندگی فکری، انحطاط عقلی و اخلاقی، و نابودکنندۀ سلامت جسمی و روحی معرفی کرده‌اند. ایشان فقر را زمینه‌ساز سقوط انسان از مسیر فطری دانسته و در این باره فرموده‌اند:
«کادَ الفَقْرُ أنْ یَکُونَ کُفْراً»
(نزدیک است که فقر به کفر بینجامد.)
همچنین، ایشان کفر و فقر را در یک ردیف قرار داده و از هر دو به خداوند متعال پناه برده‌اند:
«اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکُفْرِ وَالْفَقْرِ»
(خدایا! من از کفر و فقر به تو پناه می‌برم.)
فقر و بیکاری از معضلات جدی اجتماعی در افغانستان است که از دیرباز تاکنون، به دلیل کم‌توجهی به زیرساخت‌های اقتصادی و نبود برنامه‌ریزی‌های زیربنایی، گریبان‌گیر مردم این کشور بوده و روزبه‌روز نیز تشدید می‌شود. گرچه فقر پدیده‌ای جهانی است و جوامع مختلف در طول تاریخ با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، اما امروزه بحران‌های مالی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، موجب گسترش فقر شده است. افغانستان نیز طی چند دهه اخیر با این چالش روبه‌رو بوده و با تغییر نظام سیاسی اخیر، مسدود شدن دارایی‌های ملی، خروج نهادهای بین‌المللی، توقف پروژه‌های عمرانی و قطع کمک‌های جهانی، این مشکل به اوج خود رسیده است. به نظر می‌رسد دولت نیز راهکار مشخص و فوری برای مقابله با این معضل ندارد و تاکنون نتوانسته است در چارچوب برنامه‌های استراتژیک، اقدام عملی مؤثری انجام دهد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود پیش از تقویت نهادهای داخلی، راهکارهای عملیاتی برای بهبود وضعیت معیشتی مردم اجرا شود تا جامعه فرصت تنفسی بیابد و برنامه‌های توسعه در دو سطح دولتی و مردمی به‌صورت هماهنگ پیش برود.
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش فقر
۱. راهکار فوری و کوتاه‌مدت:
تأمین نیازهای اولیه مانند نان و آب آشامیدنی سالم، به‌صورت اضطراری می‌تواند از تشدید فقر جلوگیری کند.
۲. راهکارهای بلندمدت:
برای ریشه‌کن کردن فقر، برنامه‌ریزی بلندمدت ضروری است که برخی از آنها عبارتند از:
الف) ایجاد فرصت‌های شغلی:
با توجه به ارتباط مستقیم فقر و بیکاری، دولت باید از طریق بخش‌های دولتی و خصوصی، زمینه اشتغال را در داخل و خارج از کشور فراهم کند تا ضربه‌ای اساسی به پیکرۀ فقر وارد شود.
ب) تأمین امنیت پایدار:
همه شهروندان باید برای برقراری امنیت واقعی بسیج شوند، چراکه ناامنی به‌عنوان عاملی فقرزا، مانع اجرای برنامه‌های توسعه می‌شود.
ج) توسعه کشاورزی و دامداری:
وزارت زراعت و نهادهای مرتبط باید برنامه‌هایی برای مقابله با خشکسالی و آفات طبیعی اجرا کنند و همزمان، رشد کمی و کیفی بخش‌های زراعت و دامداری را تسریع نمایند. با توجه به اینکه حدود ۸۰٪ مردم افغانستان در این حوزه‌ها فعالیت دارند، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند به کاهش فقر و افزایش امنیت غذایی کمک شایانی کند.
د) مقابله با مافیاهای اقتصادی:
دولت باید از مداخله گروه‌های ذی‌نفوذ در تعیین قیمت‌ها جلوگیری کند و فضای رقابت سالم را برای تجار فراهم نماید.
ه) کنترل تورم و نظارت بر قیمت‌ها:
سیاست‌های پولی و مالی معقول باید در پیش گرفته شود تا نرخ تورم مهار گردد و قیمت‌ها تحت نظارت دقیق قرار گیرند.
و) توزیع عادلانه ثروت:
دولت باید با الگوبرداری از تجربیات موفق کشورهایی مانند مالزی، نظام عادلانه‌ای برای توزیع ثروت میان اقشار مختلف جامعه طراحی کند.
ز) مبارزه با فساد اداری:
ریشه‌کنی فساد و اختلاس از اولویت‌های اساسی در مسیر کاهش فقر است.
ح) احیای نظام زکات و تکافل اجتماعی:
جمع‌آوری زکات و عشر مطابق دستورات شرعی و توزیع آن میان نیازمندان، همراه با ترویج فرهنگ تعاون اجتماعی، از راهکارهای مؤثر در مبارزه با فقر است.
ط) سایر اقدامات مؤثر:
– ارتقای سطح آموزش
– تشویق به پرداخت مالیات
– بهره‌برداری از منابع طبیعی
– جلوگیری از اسراف
– سرمایه‌گذاری در استخراج معادن
نتیجه‌گیری
اگر دولت بتواند گام‌به‌گام این راهکارها را اجرا کند و همراهی مردم را جلب نماید، بدون شک افغانستان خواهد توانست به جمع کشورهای در حال توسعه بپیوندد. این کشور از منابع طبیعی غنی و دست‌نخورده‌ای برخوردار است که در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند رفاه نسل‌های آینده را تضمین کند.
نویسنده: عبدالله بلخابی
لینک کوتاه
