سه سالگی حکومت سرپرست افغانستان، دستاوردها و کاستی ها

سه سال پیش یعنی در ۲۵ اسد ۱۴۰۱ نیروهای حکومت ا.ا.ا در حالی وارد کابل شدند که این شهر خالی از نیروهای امنیتی، پولیس و قوای مسلح بود. روز قبل از آن محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور کشور با چند تن از دارودسته‌اش بدون این‌که ملت و اعضای کابینه‌اش را در جریان قرار دهد سوار بر هلیکوپتر از کشور فرار کرده و راهی ازبیکستان شد.

در فاصله‌ی یک روز از فرار اشرف‌غنی تا ورود ا.ا.ا به کابل که شهر در فقدان دولت و نیروی مسؤول وامانده بود، زمینه برای چپاول و دزدی غارت‌گران فراهم شد و تعدادی از دزدان توانستند که برخی از دوکان‌ها و اموال مردم را غارت کنند. ا.ا.ا با ورود سریع به کابل موفق به جلوگیری از چپاول شد، دسته‌های دزدان و ره‌زنان و سارقان از هم فروپاشید و مردم تا عادی‌شدن اوضاع در خانه‌های شان حبس ماندند.

اکنون که سه سال از آن زمان می‌گذرد ا.ا.ا در عرصه‌ی حکومت‌داری شان دست‌آوردها و کاستی‌هایی داشته‌اند که به آن اشاره می‌کنیم.

دست‌آوردها:

• سیاست خارجی اقتصاد محور: یکی از نقطه‌های قوت و دست‌آوردهای حکومت ا.ا.ا طی سه سال اخیر اتخاذ سیاست خارجی اقتصادمحور بوده است، ا.ا.ا در این سه سال توانستند مناسبات اقتصادی با همسایگان را توسعه بخشد، بنادر تجارتی فعال شد صادرات و واردات رونق یابد و کریدورهای اقتصادی را فعال کنند، همین‌طور استخراج معادن و منابع زیرزمینی به اعلان سپرده شده و روابط تجاری با منطقه و همسایگان در حال وسعت است. متعاقب آن، شهرسازی، سرک‌سازی، جاده‌های داخل شهری و ساخت بندها و آب‌گردان‌ها از دیگر اقدامات مفید اقتصادی برای کشور بوده است.

• تضعیف داعش: طی سه سال حاکمیت ا.ا.ا: در عرصه مبارزه با داعش اقدامات قابل توجهی صورت گرفته است، رهبران و فرماندهان عمده‌ی این گروه تروریستی نابود شدند، کانال‌ها و اعضای ارتباطی آن شناسایی و از بین برده شد، جغرافیای داعش در ننگرهار متلاشی شد و تا حد قابل توجهی از ورود این عنصر مخرب به داخل کشور جلوگیری می‌شود. با آن هم تهدیدات داعش کماکان موجود است که هرازگاهی موفق به انجام حملات تروریستی می‌شود، نمونه‌های بارز آن حملات بر شیعیان در هرات و حمله به موتر داخل شهری در ناحیه ۱۳ کابل بیان‌گر نفس‌کشیدن این گروه در جغرافیای کشور است؛ اما خوب است که مبارزات جدی‌تر شده تا نفس‌های آخر داعش نیز بند شود؛ چنان‌چه می‌دانیم داعش با استفاده از تکنولوژی آمریکا و غرب و هم‌کاری‌های استخباراتی بسیار پیچیده به ایجاد ناامنی در کشور دامن می‌زند؛ خوب است که ا.ا.ا نیز در هم‌کاری منطقوی به مهار به‌تر داعش اقدام کند ورنه هرازگاهی تهدیدات این گروه منجر به نا‌امنی بیش‌تر خواهد شد.

• حاکمیت یک‌دست و جغرافیای امن: ا.ا.ا موفق شدند که کشور را از وجود هرگونه جبهات و قدرت‌های موازی پاک کرده و زمینه‌های بی‌ثباتی را برچینند. در عموم ۱۴ جبهه‌ی مخالف اعلام موجودیت کردند که ازاین میان فقط دو جبهه‌ی آزادی و مقاومت اقدامات مسلحانه داشتند که در این اواخر آنان نیز تضعیف شده‌اند. با این وجود در طولانی‌مدت احتمال دارد که زمینه‌ی فعالیت برای شان فراهم شود؛ زیرا طولانی‌شدن عدم مشروعیت حکومت به نفع گروه‌های مسلح ختم می شود.

• مهار معتادان و مبارزه با مواد مخدر: ا.ا.ا طی سه سال توانستند که معتادان مواد مخدر را از شهرها و قصبات کشور جمع‌آوری کرده و آنان را در مرکزهای درمانی زیر مداوا قرار دهند، طی این اقدام سیل جمعیت معتادان در شهرها و قصبات کاهش چشم‌گیری یافته است که این یک دست‌آورد موفقیت‌آمیز تلقی می‌شود. بر علاوه مبارزه با مواد مخدر و منع کشت و زراعت تریاک یکی دیگر از دست‌آوردهای عمده به شمار می‌رود. با این حال بنا به ادعای برخی کشورهای همسایه، انبارهای مواد مخدر صنعتی هنوز در کشور ما وجود دارد که توسط قاچاق‌چیان به سایر کشورها انتقال می‌یابد.

کاستی‌ها:

• عدم تدوین قانون اساسی: قانون اساسی، به مثابه‌ی پایه و ستون‌فقرات نظام سیاسی محسوب می‌شود، ا.ا.ا به مدت سه سال است که در فقدان قانون اساسی حکم‌رانی می‌کنند. تداوم چنین روند، می‌تواند باعث تضعیف روح جامعه شده و اعمال سلیقوی ماموران حکومت را بالای مردم بیش‌تر شدت بخشد. در نبود قانون اساسی تعریف و ساختارهای نظام مشخص نیست، صلاحیت‌ها و تقسیم وظیفه‌های ماموران بلند‌رتبه نامشخص است و مقام‌های حکومت ملزم به پاسخ‌گویی در قبال ملت نیست؛ لذا در چنین حالت حکومت را به سمت استبداد و خودکامه‌گی سوق می‌دهد.
• محدودیت‌های تعلیمی و تحصیلی بر دختران: به مدت سه سال است که دختران افغان از صنف ششم مکتب به بالاتر اجازه‌ی رفتن به مکتب را ندارند، این روند نه به نفع مملکت است و به نفع همسایگان و جهان، مادر باسواد می‌تواند فرزند مسوول و آگاه به جامعه تحویل دهد عکس آن باعث زوال جامعه شده که می‌تواند به افغانستان و کشورهای منطقه و جهان مضر واقع شود. سه سال مدت زمانی است که محصلان تقریبا در وهله‌ی پایانی مقطع‌های تحصیلات عالی قرار می‌گیرند که تأخیر آن ضربه‌ی مهلک به پیکر جامعه محسوب می شود.
• عدم تشکیل حکومت ملی: حکومت ا.ا.ا حکومتی است که متشکل از اعضای خودشان است. چند فرد انگشت‌شمار از سایر قوم‌ها در پست‌های معینیت قرار دارند، در حلقه‌ی تصمیم‌گیری هیچ فرد غیرنیروهای خود شان نیست؛ تاریخ افغانستان ثابت کرده است که حکومت‌های تک‌حزبی و تک‌قومی نمی‌تواند دوام بیاورد، نمونه‌ی بارز آن حزب دموکراتیک خلق بود که با نیرنگ‌های مختلف سیاسی نتوانست بقایش را تثبیت کند.
• فضای بسته و نبود امنیت فکری: یکی از کاستی‌های دیگری که در حاکمیت ا.ا.ا برجسته است، نبود امنیت فکری و خفه‌کردن صدای مردم است، هم‌اکنون کم‌تر کسی جرأت می‌کند صدای اعتراض بلند کند، داوم این وضعیت باعث خفقان اجتماعی شده و با اندک جرقه منجر به انفجار عقده‌ها و خشم مردم می‌شود؛ لذا آزادی فکری و آزادی عمل و بیان تا جایی که اقدام عملی علیه نظام نباشد باید ترویج شود ورنه جامعه دچار بحران و انحطاط می‌شود.

نتیجه گیری: در مجموع اگر ا.ا.ا در زمینه‌ی کاستی‌ها بیش‌تر تعمق کرده و فضایی را به وجود بیاورند که در آن مردم نفس راحت بکشند و وضعیت اختناق به شادی و مسرت تبدیل شود زمینه‌های مشروعیت داخلی فراهم شده و به تبع آن مشروعیت بین‌المللی را نیز به دنبال خواهد داشت در غیر آن حکومت و مردم در طولانی‌مدت به اختناق و خفقان بیش‌تر دچار خواهند شد.