فرهنگ افغانستان در پسامد تهاجمات فرهنگی غرب

به مجموعه ای از اعتقادات، آداب و رسوم و اخلاقیات، قابلیت‌ها و عادت‌های مکتسبه انسان‌ها در یک جامعه فرهنگ می‌گویند. فرهنگ اصلی ‌ترین عامل سازنده هویت فردی و اجتماعی یک جامعه است و اعمال و رفتارهایی که بر ضد آداب و رسوم و اخلاقیات یک جامعه باشد ضد فرهنگ نامیده می شود.

افغانستان به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم که پیوند دهنده تمدن‌های بزرگ جهان بوده است دارای قدیمی ‌ترین فرهنگ ها می باشد و همینطور دارای یک موقعیت مهم و حساس استراتژیکی و ژئوپولیکی در خاورمیانه است، به همین دلیل کشورهای سلطه‌گر غربی تحت رهبری امریکا برای دستیابی به اهداف سلطه طلبانه شان دست به تهاجم فرهنگی زده و سعی دارند تا با این حربه زمینه سلطه و استعمار خود را فراهم نمایند، به همین علت طی بیست سال حضور در افغانستان با صرف هزینه‌های هنگفت تلاش کرد مدل غربی مبتنی بر فحشا و بد اخلاقی را در افغانستان ترویج نماید و فرهنگ ناب افغانی را تحت الشعاع قرار دهند.

در چنین تهاجم فرهنگی، موسیقی افغانستان جایش را به سبک غربی تبدیل کرد، دمبوره و نی که قدامت چندین هزارساله در فرهنگ افغانستان داشت کمرنگ گردید، در حیطه اخلاقیات نیز نوع پوشش زنان و مردان افغان دستخوش تغییر گردید و سبک پوشش بدن نما میان زنان و دختران جوان ترویج گردید، فقط تنها فرهنگی که در افغانستان تغییر نیافت طویانه و عروسی است که به دلیل پر مصرف بودن آن، غربی‌ها موافق بودند به همین شکل و روال ادامه یابد و هیچگونه تغییری در این زمینه صورت نگیرد. همانطور که همه ما می دانیم ازدواج یک رویداد طبیعی بوده که پس از شکل گیری ساختار جامعه بشری به فرهنگ تبدیل شده است، جامعه افغانستان نیز رسم و رسوماتی در رابطه باموضوع ازدواج دارد مثل بستن کمربند سبز به کمر عروس توسط پدر عروس، دادن طویانه، پرداخت مبلغ هنگفت تحت عنوان گله و … با این هم وقتیکه خواستگاری خانواده داماد از جانب خانواده عروس پذیرفته می‌شود، تا زمان طوی کردن آداب و رسوم ذیل جریان دارد.

مراسم نامزدی (شیرینی خوری)

در مراسم شیرینی خوری خانواده داماد و خانواده عروس فامیل های خود را دعوت می کنند عروس بر روی تختی که به رنگ شیر چای تزیین شده با داماد می نشیند و خانواده دختر کیک و شیرینی به خانواده پسر تقدیم می کنند. خانواده داماد هم باید در جواب به آنان مانند همان چیزی که تقدیم شده است را تقدیم کنند. در بیشتر این مراسم‌ها مردان و زنان از لباس های افغانی که سنتی هستند استفاده می کنند؛ اما در حال حاضر لباس سفید عروس که در فرهنگ ایران بیشتر مرسوم است در جامعه افغانستان نیز جا باز کرده است،

عیدی (براتی)

بعد از نامزدی چنانچه که دوران نامزدی به طول انجامد و در روزهای عید یا شب عید برخورد کند خانواده داماد موظف است که با مقداری کیک یا چند دست لباس به منزل خانواده عروس بروند. در روز اول عید نوروز خانواده داماد با مقداری کلچه و شیرینی یا یک دست لباس به خانه عروس می روند. از دیگر عیدی‌های بسیار مرسوم که خانواده داماد هدیه می دهد و مربوط به صنایع دستی افغانستان است، چادر گاج و تنبان‌های سوزن دوزی است.

حنابندان(شاوخینه)

یکی دیگر از مراسم هایی که مربوط به ازدواج است، مراسم حنابندان می باشد. در فرهنگ افغانستان خانواده هایی که از نظر مالی خوب هستند یک شب قبل از مراسم عروسی مراسمی می گیرند. در شب حنابندان بعضی خانواده ها مراسم عقد را نیز اجرا می‌کنند و همچنین عروس و داماد به دست یکدیگر حنا می زنند.

عروسی

مهمترین بخش ازدواج مراسم عروسی است طبق فرهنگ مردم افغانستان، عروس و داماد به همدیگر شربت می دهند و پدر عروس یا پدر داماد حلقه ازدواج را به دست داماد و عروس می کنند. بعد از شادی و خوشحالی پدر دختر یک کمربند پارچه‌ای که مقداری پول داخل آن گذاشته شده است به کمر دختر خود می بندد و بدرقه خانه شوهر می کند. در مراسم عروسی در میان بعضی اقوام، داماد پیراهن و تنبان می پوشد و عروس لباس گند افغانی می پوشد.همانطور که می دانید در هر جامعه ای سنت‌ها و آداب و رسوم نادرستی وجود دارد بدون شک در جامعه افغانستانی نیز بعضی سنت های خرافی و اعمال نامعقول و نامشروع نیز وجود دارد.  زمانی به یک موضوع نام فرهنگ می‌دهیم که آن موضوع و یا کار از طرف تمام اقشار مورد پسند قرار گرفته باشد در غیر این صورت یک عمل نادرست می باشد. در فرهنگ افغانستان در بخش ازدواج یکسری آداب و رسوم خرافی و نادرست نیز وجود دارد که لازم به پرداختن به آن نیست.

فرهنگ اسلامی در افغانستان

نگارش در رابطه با فرهنگ اسلامی ابتدا لازم است که تاریخ پردرد و تنوع اقوام را در نظر بگیریم، افغانستان به دلیل عقب افتادگی بارز اقتصادی و فرهنگی تقریباً پنج دهه جنگ مستمر و فقدان آموزش های دانشگاهی و همچنین تقلی و چسپیدن به مسایل سیاسی به ویژه طرح مسئله مبارزه با تروریسم در سال های اخیر باعث شده است که فرهنگ کمتر مورد توجه قرار بگیرد، به طور عمده کشور افغانستان از نظر ادیان به مسلمان، هندوها، سیک ها وگروه بسیار اندک یهودی ‌تقسیم میشود، فرهنگ اسلامی در افغانستان به دو دسته تقسیم می شود اهل سنت و اهل تشیع که در میان این دو، اکثریت مسلمانان افغانستان سنی مذهب می باشند، طبق آمارها حدود ۹۲ درصد مردم افغانستان مسلمانند. از این رو اسلام دین رسمی کشور می‌باشد، 70 درصد از مسلمانان سنی و حنفی مذهب اند، و 30% از مسلمانان افغانستان را شیعیان تشکیل می دهند.

شیعیان عمدتا در مناطق مرکزی و شمال شرقی افغانستان زندگی می کنند. شهر تاریخی بامیان مرکز شیعیان اثنی عشری محسوب می شود. اگرچه تشیع در میان قزلباش‌ها، ترکمن‌ها، تاجیک‌ها، پشتون‌ها و سادات پیروان قابل توجهی دارد اما اکثر آن‌ها از قوم هزاره هستند. در مناطق شمال شرقی، شیعیان اسماعیلی نیز هستند ولی از تعداد دقیق آن ها هیچ منبع موثقی در دست نیست. در شهرها و به خصوص روستاهای افغانستان قبور فراوانی وجود دارد که منسوب به ائمه و فرزندان ایشان است که مشهورترین آنها مقبره منسوب به امام علی در مزار شریف است و نام مزار شریف نیز منتسب به مزار مبارک آن حضرت است، همینطور مقبره امام زاده یحیی بن زید و سائر امام زادگان در قره و قصبات افغانستان موجود است، شیعیان افغانستان در ابراز ارادت و علاقه خود به اهل بیت زبان‌زد خاص و عام است و در دشوارترین اوضاع تاریخی و حکومت‌های ضد شیعی آنان به قیمت جان به عقاید و باورهای خود پا بند بوده و خلوص نیت شان به اهل بیت پیامبر را ثابت کرده اند، لذا در کل ابعاد مختلف زندگی مردم افغانستان عجین شده با فرهنگ ناب اسلامی است که در بسا موارد باعث گردیده تهاجم فرهنگی غرب نتواند بصورت عمیق بر آن تأثیر بگذارد.

نویسنده: عبدالله علیزاده