معارف روی دوش مردم؛ مشارکت شهروندان غزنی در برابر کمبود امکانات دولتی
باشندگان ولایت غزنی در سال روان خورشیدی با کمک بیش از ۱۴۸ میلیون افغانی به بخش معارف، نمونهای کمسابقه از مشارکت مردمی در توسعه آموزش را به نمایش گذاشتهاند؛ مشارکتی که در شرایط کمبود بودجه و امکانات، نقش تعیینکنندهای در دوام و بهبود نظام آموزشی این ولایت داشته است. مقامهای محلی میگویند این کمکها در ساختوساز، ترمیم و تجهیز مکاتب و مدرسههای دینی در مرکز و ولسوالیهای غزنی مصرف شده و بخشی از خلأهای موجود در بخش معارف را جبران کرده است.
میرنصیر احمد حسینی، رییس معارف غزنی، میگوید این میزان کمک مردمی نهتنها یک پشتیبانی مالی، بلکه نشانهای از درک اجتماعی نسبت به اهمیت آموزش است. به گفته او، مشارکت مردم باعث شده است شماری از مکاتبی که در آستانه تعطیلی یا فرسایش کامل قرار داشتند، دوباره فعال شوند و امکانات اولیه آموزشی در اختیار شاگردان قرار گیرد. این همکاریها از بازسازی صنفهای درسی و تعمیر ساختمانها گرفته تا تهیه میز، چوکی و تجهیزات آموزشی را در بر میگیرد؛ اقدامهایی که بهصورت مستقیم بر کیفیت آموزش تأثیر گذاشته است.
در کشوری که معارف در بسیاری از ولایتها با کمبود شدید بودجه، فرسودگی زیرساختها و محدودیت امکانات روبهرو است، نقش مردم بهعنوان تمویلکنندگان مکمل برجستهتر میشود. تجربه غزنی نشان میدهد که مردم میتوانند در مواقع بحرانی، خلاهای دولت را پر کنند و مانع از فروپاشی خدمات اساسی شوند. این نوع مشارکت، تنها کمک مالی نیست، بلکه نوعی سرمایهگذاری جمعی برای آینده است؛ سرمایهگذاریای که ثمره آن در بلندمدت به شکل نیروی انسانی آگاه و توانمند بازخواهد گشت.
مشارکت مردمی در معارف، افزون بر تأمین منابع، پیامدهای اجتماعی مهمی نیز دارد. وقتی خانوادهها و خیرین در ساخت و ترمیم مکتبها سهم میگیرند، حس مالکیت نسبت به نهاد آموزشی افزایش مییابد. مکتب دیگر یک ساختمان دولتی دور از جامعه نیست، بلکه به بخشی از زندگی روزمره مردم بدل میشود. همین پیوند اجتماعی میتواند به افزایش نظارت محلی، کاهش بیتفاوتی و تقویت مسئولیتپذیری کمک کند؛ عواملی که در بهبود کیفیت آموزش نقش کلیدی دارند.
با این حال، اتکا به کمکهای مردمی در عین حال محدودیتهای خود را نیز دارد. همه ولایتها از ظرفیت اقتصادی یکسان برخوردار نیستند و در مناطقی که فقر گسترده است، امکان جمعآوری کمکهای مشابه وجود ندارد. از این رو، مشارکت مردم نمیتواند جایگزین کامل مسئولیت دولت در تأمین آموزش عمومی شود، بلکه باید بهعنوان بازوی حمایتی و مکمل در نظر گرفته شود. تجربه غزنی زمانی بیشترین اثرگذاری را خواهد داشت که با سیاستگذاری منسجم، شفافیت مالی و هماهنگی نهادی همراه گردد.
در همین حال، مقامهای معارف غزنی با قدردانی از نهادهای مردمی و خیرین، بر تداوم این همکاریها تأکید میکنند. آنان معتقدند اگر این روند ادامه یابد و با برنامهریزی دقیق همراه شود، میتواند زمینه رشد پایدار آموزش را فراهم سازد. اما پیام اصلی این تجربه فراتر از یک ولایت است که توسعه بدون حضور فعال مردم امکانپذیر نیست و هیچ نظامی، هرچند قدرتمند، بدون همراهی جامعه به موفقیت پایدار دست نخواهد یافت.
آنچه در غزنی رخ داده است، تصویری روشن از پیوند دولت و ملت در عمل ارائه میکند. در زمانی که چالشهای اقتصادی و ساختاری معارف را تحت فشار قرار داده، مردم پیشقدم شدهاند تا از فروپاشی آموزش جلوگیری کنند. این مشارکت نشان میدهد که شهروندان نهتنها مصرفکنندگان خدمات آموزشی، بلکه شریکان واقعی در ساختن آیندهاند.
کمک ۱۴۸ میلیون افغانی مردم غزنی به معارف، یادآور این واقعیت است که توسعه از پایین به بالا، و با اتکا به اراده جمعی، میتواند نتایجی ملموس به بار آورد. اگر این تجربه به درستی مدیریت و در سطح ملی بازتولید شود، میتواند الگویی برای سایر بخشها نیز باشد؛ الگویی که بر پایه آن، دولت و ملت نه در تقابل، بلکه در همافزایی، مسیر پیشرفت کشور را هموار میسازند. این تجربه تأکید میکند که موفقیت هیچ دولتی بدون مشارکت فعال مردم ممکن نیست و آیندهای پایدار تنها زمانی ساخته میشود که جامعه خود را در سرنوشت کشور سهیم بداند.
نویسنده: عبدالحی مهمند
