موانع رسمیت بین المللی حکومت سرپرست افغانستان

افغانستان کشوری است با تاریخ پنج‌هزار ساله که خواستگاه تمدن کهن فارس بوده و محل سکونت حکیمان و اندیشمندان نامدار بوده است، این کشور طی پنج دهه اخیر بیش از دیگر مقاطع تاریخی دست‌خوش تغییر و تحولات سیاسی گردیده است. سقوط جمهوری داوودخان دومین سنگ‌تهداب بی ثباتی کشور بود؛ پس از آن جریان های مختلف خلقی و پرچمی، چپ و راست، حکومت های اسلامی و اخوانیسم و جمهوری هر کدام به نوبه‌ی خود قدرت را در اختیار گرفتند و آن را نسخه‌ی شفا بخش دردهای چندین ساله مردم این سرزمین پنداشتند؛ اما در واقع هیچکدام از این‌ها نه تنها که نتوانستند از درد ملت بکاهند بلکه بر آن افزودند.

از زمان سقوط جمهوری داوودخان تا کنون که حکومت سرپرست افغانستان کنترل قدرت را در اختیار دارد نزدیک به پنج دهه سپری می‌‌گردد؛ اما افغانستان تا هنوز در نقطه‌ی آغازین تمایل به توسعه قرار دارد. مشکل این است که سیاسیون و قدرتمندان بجای اینکه منیت‌ها و جاه طلبی‌ها را کنار گذاشته و منافع شخصی را قربانی منافع ملی کند پا بر طبل انحصار قدرت کوبیده و هر کدام که به قدرت دست یافتند دیگری را از صحنه حذف کردند. در این سرزمین فرهنگ گفتگو و مذاکره جای خودش را با میله‌ی تفنگ و زورگویی عوض کرده است تا زمانیکه باب گفتمان ملی به روی همه اقشار جامعه باز نگردد ما در همان چرخه باطل گذشته قرار داریم.

این را نباید از یاد نبرد که مبدأ تغییر و تحول در طول تاریخ همواره مردم افغانستان بوده اند. مشروعیت و عدم مشروعیت حکومت ها نیز قبل از اینکه از خارج ریشه گیرد وابسته به ملت و مشروعیت داخلی است.

مشروعیت داخلی: مشروعیت داخلی زمینه ساز مشروعیت بین المللی است. ساز و کار قدم برداشتن به سمت مشروعیت داخلی عبارت اند از برگزاری رفراندم، تدوین قانون اساسی، تعریف قانونمند ماهیت و ساختار نظام سیاسی سهیم کردن زنان، اقلیت‌های قومی-مذهبی در تعیین سرنوشت سیاسی و تضمین فضای اعتماد و امنیت فکری برای شهروندان. با رعایت موارد یاد شده، زمینه برای تشکیل لویه جرگه و قدم های بعدی مشروعیت داخلی مهیا می گردد. در کل، دولت باید آئینه تمام نمای ملت باشد فارغ از هرگونه نگاه برتری جویانه.

مشورعیت بین المللی: متقاضی مشروعیت بین المللی، علاوه بر دارا بودن معیارهای رسمیت بین المللی، باید ریز مولفه‌های هنجارهای بین المللی را نیز رعایت کند. ریز مولفه ها عبارت اند از: حق کار و تحصیل برای زنان. پذیرفتن منشور ملل متحد که برای عموم کشورهای عضو الزامی می‌باشد. شکستن انحصار قدرت و سهیم کردن نمایندگان اقوام و مذاهب در بدنه نظام.

در نظام بین الملل دو نوع مشروعیت قابل شناسایی است؛ مشروعیت دووژه: مشروعیتی است که اگر دولتی بر اساس آن رسمیت یافت، کشور رسمیت دهنده نمیتواند مشروعیت دهی اش را پس بگیرد. دوم مشروعیت دوفاکتو: در این نوع مشروعیت، کشورها بر اساس منافع و نیازهای خود شان دولت را مورد شناسایی قرار میدهند این نوع مشروعیت پایدار نیست صرفا در حیطه‌ی روابط دیپلماتیک و تعاملات غیر رسمی می چرخد در این نوع مشروعیت دولت مشروعیت دهنده هر وقت که بخواهد میتواند مشروعیت اش را پس بگیرد.

در حال حاضر تعامل برخی کشورها با حکومت سرپرست بر اساس مشروعیت دو فاکتو است که در حد ارائه خدمات کنسولی، گفتگوهای امنیتی و روابط تجاری می‌چرخد. اگر افغانستان مقداری به سمت بی ثباتی و هرج و مرج گام بردارد احتمال تغییر رویه دولت ها در قبال بازنگری روابط با حکومت سرپرست وجود دارد.

موانع مشروعیت: چنانچه اعلامیه ها و مواضع کشورها در قبال رسمیت دادن به حکومت سرپرست را بررسی می کنیم کشورهای شرق و غرب متفقا در مواردی همچون حقوق زنان، حقوق اقلیت ها، رعایت حقوق بشر و تشکیل حکومت ملی فراگیر موضع یکسان دارند هر دولتی که بخواهد در جامعه ملل قدم بگذارد در فقدان موارد یاد شده امکان مشروعیت بین المللی دووژه برای شان میسر نیست.

از این جهت چنانچه در گفتار سخنگویان و مقامات حکومت سرپرست شاهد هستیم، خواستار مشروعیت بین المللی هستند؛ اما قدم های عملی که مشروعیت را تحقق بخشد نه در عرصه داخلی و نه در عرصه بین المللی برداشته نشده است. از این جهت تردید و گمانه‌ها بر این است که مقامات حکومت سرپرست حقیقتا نمی خواهند به عنوان دولت رسمی افغانستان عرض اندام بکنند؛ ورنه طی سه سال حاکمیت حد اقل قانون اساسی تدوین می گردید و متعاقبا سایر مولفه هایی که متضمن مشروعیت داخلی باشد نیز رعایت می‌گردید.

حقیقتا مردم افغانستان تنها قربانی تغییر و تحول نظام های سیاسی هستند، هم اکنون مردم آمادگی دارند در صورتیکه مقامات حکومت سرپرست به سمت مولفه های مشروعیت داخلی گام بردارند همگام و حامی حکومت در مورد یاد شده باشند؛ ولی اینکه قدمی در این راستا برداشته نمی شود سئوالی است که پاسخ آن صرفا نزد مقامات حکومت سرپرست می‌باشد. در نتیجه قابل یاد آوری است که اگر گام های عملی و اساسی به سمت رفع موانع مشروعیت و رسمیت حکومت برداشته نشود خواستن مشروعیت در اعلامیه ها و سخنرانی ها صرفا لفاظی است و کوتاه ترین قدم هم در این راستا محسوب نمی گردد.

لذا انتظار میرود که مسئولین حکومت این عصر طلایی را به صورت درست مورد استفاده و بهره برداری قرار بدهند تا افغانستان برخوردار از نظام مشروع ملی و بین المللی گردد که آسایش ملت و حکومت در آن نهفته است.