نگاهی به سیره عملی رسول رحمت در خانواده
امروز، چهاردهم سنبله ۱۴۰۴، مصادف است با میلاد رسول گرامی اسلام. در چنین روزی، مسلمانان در سراسر جهان این روز فرخنده را گرامی داشته و با برپایی مجالس سخنرانی، نذورات و صدقات، از سالروز پیامبر رحمت تجلیل می‌کنند.
حضرت محمد (ص) در اخلاق و صفات حمیده معروف و مشهور بود، تا جایی که قرآن کریم در مورد خُلق نیکوی ایشان یادآوری می‌کند:«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ»
ترجمه: پس به [برکت] رحمتی از سوی خدا، با آنان نرمخو و مهربان شدی؛ و اگر خشن و سخت‌دل بودی، قطعاً از پیرامونت پراکنده می‌شدند.
در بزرگی اخلاق حضرت محمد (ص) همین بس که با آن جلالت و موقعیتی که داشت و برای سلاطین نامه‌ی دعوت می‌نوشت، در خانه تا حد امکان کارهایش را شخصاً انجام می‌داد. اهل سیره نوشته‌اند: «پيامبر خدا در خانه خويش خدمتگزار اهل خود بود؛ گوشت را تكه تكه مى‌كرد، بر سفره غذایی ساده مى‌نشست و انگشتان خويش را مى‌ليسيد، بز خود را مى‌دوشيد، لباس خود را وصله مى‌كرد، بر شتر خود عقال مى‌زد، به ناقه خود علف مى‌داد، با خدمتکار منزل آرد را آسياب مى‌كرد و خمير مى‌ساخت.»
ابن شهرآشوب در كتاب مناقب (ج ۱, ص ۱۴۶) روايت كرده كه رسول خدا (ص) كفش خود را وصله مى‌زد، پوشاك خويش را مى‌دوخت، درب منزل را شخصاً باز مى‌كرد، گوسفندان و شترها را مى‌دوشيد و به هنگام خسته شدن خادمش در دستاس كردن، به كمك او مى‌شتافت. آب وضوی شبش را خود تهيه مى‌كرد و در همه كارها به اهل خانه كمك مى‌كرد. لوازم خانه و زندگی را به پشت خود از بازار به خانه مى‌برد. گاه اتفاق مى‌افتاد كه حضرت خانه خويش را نظافت مى‌كرد و جارو مى‌كشيد و خود مكرر مى‌فرمود: «كمك به همسر و كارهاى منزل، صدقه و احسان در راه خدا محسوب مى‌شود.»
از عايشه نقل شده كه گفته است: «محبوب‌ترين كارها نزد رسول خدا (ص) خياطى بود.» پيامبر اكرم (ص) با همه عظمت و موقعيت ممتازش، در منزل كار مى‌كرد و به نگهدارى و پرستارى از كودكان مى‌پرداخت. عايشه، همسر آن حضرت، مى‌گويد: «وقتى خلوت مى‌شد، پيامبر لباس خود را مى‌دوخت و كفش خويش را وصله مى‌كرد.»
علی (ع) بيش از سى سال عمر خود را با رسول خدا (ص) سپرى كرد و شناخته‌شده‌ترين فرد به رسول خدا بود و از اخلاق داخلى و خارجى حضرتش اطلاع دقيق داشت. امام حسين (ع) مى‌فرمايد: از پدرم در مورد امور رسول خدا (ص) در داخل خانه سوال كردم. فرمودند: «وقتى به خانه‌اش مى‌رفت، اوقاتش را سه قسمت مى‌كرد: يك قسمت براى خدا، يك قسمت براى خانواده‌اش و يك قسمت براى خودش. آنگاه قسمت خودش را نيز ميان خود و مردم تقسيم مى‌كرد و آن را براى بستگان و بزرگان صحابه (كه در منزلش به خدمت او مى‌رسيدند) قرار مى‌داد و ذره‌اى از امكانات خود را از آنان دريغ نمى‌نمود.»
حضرت در مورد امورى كه به شخص او مربوط مى‌شد، خشمگين نمى‌شد و تنها براى خدا آنگاه كه حرمت‌هاى الهى شكسته مى‌شد غضب مى‌كرد. يكى از همسران آن حضرت مى‌گويد: «وقتى رسول خدا (ص) غضب مى‌كرد، به جز على (ع) كسى را ياراى سخن گفتن با حضرتش نبود.»
علاوه بر همسران، همنشينان روزانه پيامبر (ص) عبارت بودند از فاطمه (س) و شوهر و فرزندانش. به گواهى تاريخ و روايات فراوان، علاقه پيامبر خاتم (ص) به آن‌ها قابل قياس با ديگر كسان و نزديكان حضرت نبود. به موجب روايتى كه عايشه نقل كرده، هر گاه فاطمه (س) بر پدر وارد مى‌شد، رسول خدا (ص) جلوى پاى دخترش بلند مى‌شد، او را مى‌بوسيد و در جاى خود مى‌نشانيد.
در عروسی فاطمه (س) زنان مسرور بودند و اظهار شادمانی می‌کردند و سرود می‌خواندند و می‌گفتند: «ابوها سید الناس» (پدرش آقای مردم است). رسول خدا (ص) فرمود: «بگوييد: وَ بَعْلُها ذو الشَّدَّهِ الباس» (و شوهرش آن شیرِ نستوه و جنگجو است). این مصراع در مدح حضرت امیرالمؤمنین (ع) بود.
روزی رسول اکرم (ص) وارد اطاق عایشه شد. مشاهده کرد تکّه نانی روی زمین و زیر دست و پا افتاده است. آن را برداشت و خورد و سپس فرمود: «ای حُمَیرا (کنیه عایشه)! مجاورت نعمت‌های الهی را بر خویشتن گرامی دار، تا هرگز نعمت‌های خداوندی از مردم دور نشوند.»
