نگاه قبیلوی پیرامون سیاست، باعث افزایش مهاجرت افغان‌ها
هجدهم دسمبر به عنوان روز جهانی مهاجرت نام گذاری شده است، نام گذاری این روز به هدف بهبود اوضاع مهاجرین و بیجاشدگان در سراسر جهان است. هر سال تعداد قابل توجهی انسان‌ها در کشورهای مختلف به دلیل سیاست‌گذاری های غلط، جنگ، فقر و بیکاری به نقاط مختلف جهان اقدام به مهاجرت می‌کنند. آخرین گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان نشان می‌دهد که منازعه‌ها، تعقیب و آزارها و دیگر خطرات باعث شده‌اند که در پایان سال ۲۰۲۳ حدود ۱۱۷ میلیون نفر در جهان آواره باشند.
آماری که توسط این اداره ملل متحد نشر شده شامل آن‌هایی است که در سطح بین‌المللی محافظت و پناهندگی دریافت کرده اند، آن‌هایی که دوسیه‌های شان زیر کار است و همچنین بیجاشدگان داخلی می‌شود. در این میان افغانستان یکی از کشورهایی است که به دلیل چهل سال جنگ و بی ثباتی همه ساله سیل مهاجرت به سمت کشورهای همسایه و غرب سرازیر می‌گردد. بر اساس ارقام سازمان ملل متحد افغانستان همچنان در صدر کشورهایی است که بیشترین آواره در جهان دارد. بعد از افغانستان کشورهای سوریه ونزوئلا و اوکراین کشورهایی اند که بیشترین مهاجرین را در جهان دارند.
در همین حال، زکریا رادمنش روزنامه‌نگار در پرسش و پاسخ با خبرنگار خبرگزاری سریع، علت مهاجرت روز افزون افغان‌ها را وابسته به سیاست‌های انحصارگرایانه قبیلوی پنداشته و می‌گوید تا زمانی که این رویکرد سیاسی تغییر نکند آمار مهاجرین افغان افزایش خواهد یافت.
خبرنگار: با توجه به وضعیت موجود در افغانستان آیا آمار مهاجرین افغان در حال فزونی است یا حکومت سرپرست میتواند با سیاست‌های کار آفرینی مانع مهاجرت مردم گردد؟
رادمنش: با توجه به وضعیت فعلی در افغانستان، مهاجرت مردم رو به رشد است و به دلیل دید قبیلوی و سیاست‌های انحصارگرایانه حاکمان فعلی، هیچ سیاست کارآفرینی نخواهد توانست مانع مهاجرت مردم افغانستان گردد؛ زیرا آزادی فکر و اندیشه از مهمترین گزینه‌هایی است که مردم افغانستان در پی آن است و در صورت تداوم محدودیت‌های موجود در کشور مردم از وضعیت دلسرد شده و راه مهاجرت به پیش خواهند گرفت، از سوی دیگر انحصار قدرت توسط یک حلقه و مفکوره خاص باعث می‌گردد که حس تعلق به وطن از ضمیر مردم افغانستان رخت بربندد و همین مورد باعث جاری شدن مهاجرین بیشتر به سایر کشورها گردد؛ در صورتیکه دو مورد یاد شده بازبینی و اصلاح گردد؛ آنگاه سیاست‌های کار آفرینی میتواند مردم را در افغانستان نگهداشته و از مهاجرت جلوگیری کند.
خبرنگار: با توجه به وضعیت مهاجرین در حال انتظار در کمپ ابوظبی، آیا نهادهای مدافع حقوق مهاجر کشورهای مقصد را وادار خواهد ساخت که آنان را بپذیرند و از حالت انتظار رها شوند؟
رادمنش: نهادهای مدافع حقوق بشر نقش بسیار مهمی را در این امر بازی می‌کنند و دقیقاً می‌توانند با تلاش‌های خود نقطه پایانی به وضعیت رقت‌بار این پناهجویان بگذارند، چنانچه چند روز قبل یک نهاد موسوم به اتحاد فعالان حقوق بشر افغانستان گزارشی را از وضعیت این پناهجویان منتشر کرده بود. نظر به گزارش، ۴۶ پناه‌جو در حال حاضر در این کمپ باقی مانده‌اند، امیدوارم هر چه زودتر انتظار این پناهجویان به پایان برسد. چنانچه میدانید که این پناهجویان در دورترین نقطه ابوظبی در یک کمپ به سر می‌برند که فاقد امکانات رفاهی است و مدت زیادی است که بی سرنوشت مانده اند.
خبرنگار: با توجه به آمار مهاجرت افغان‌ها، بیشترین مهاجرین افغان در کشورهای ایران و پاکستان ساکن اند یا در غرب؟
رادمنش: کشورهای ایران و پاکستان به دلیل همسایگی با افغانستان، مقصد اولیه مردم برای مهاجرت هستند و هر فرد افغان با کمترین هزینه می‌توانند خود را به این کشورها برسانند، از این‌‌رو آمار مهاجرین در این دو کشور نیز باید به مراتب نظر به کشورهای غربی زیادتر باشد؛ زیرا مهاجرت به غرب پول و هزینه‌ی بیشتر لازم دارد؛ اما تعداد کمی افغان‌ها از این توانایی برخوردار اند که بتوانند به غرب پناهنده شوند؛ لذا اولین مقصد قابل دسترسی به افغان‌ها کشورهای همسایه همچون ایران و پاکستان است.
خبرنگار: آیا سازمان‌های بین المللی مهاجرت در امر رسیدگی به وضعیت مهاجرین در غرب موثریت داشته اند؟
اصغری: به نظر من سازمان‌های بین‌المللی مهاجرت، بیشترین تاثیر بر وضعیت مهاجرین افغانستانی را در کشورهای همسایه افغانستان، به ویژه ایران و پاکستان داشته‌اند تا در کشورهای غربی.
چه راهکاری میتواند در کاهش مهاجرت افغان‌ها موثر واقع گردد؟
تا زمانی‌که هیأت حاکمه تغییر بنیادی را در مفکوره و دید قبیلوی خود به وجود نیاورند، هیچ گزینه‌ای نخواهد توانست سبب کاهش آمار مهاجرت مردم افغانستان شود.
