پاکستان میزبان مخالفین طالبان، ترسیم سناریوی دهه هفتاد
در تاریخ ۲۵ و ۲۶ اگوست(حدود یک هفته دیگر)، ۳۰ تن از سیاستمداران افغان در پاکستان گرد هم می‌آیند. گزارش‌ها حاکی از آن است که در این نشست، رهبران احزاب سیاسی، نمایندگان جامعه مدنی، فعالان حقوق زنان و اعضای جنبش‌های اعتراضی حضور خواهند داشت. هدف از این نشست، که احتمالاً اعلام موضعی علیه حکومت افغانستان است، هنوز به طور دقیق مشخص نیست.
این در حالی است که پاکستان پس از سفر اخیر مقاماتش به افغانستان و گفت‌وگوهای رضایت‌بخش با طالبان، بر توسعه روابط اقتصادی و بهبود مناسبات دوجانبه تأکید کرده بود. بسیاری گمان می‌کردند اسلام‌آباد به سمت تعامل سازنده با کابل حرکت می‌کند، اما به نظر می‌رسد این کشور بار دیگر به رویه گذشته خود بازگشته است.
پاکستان همواره افغانستان را عمق استراتژیک خود دانسته و برای حفظ نفوذ در این کشور، از هیچ تلاشی دریغ نکرده است. سیاست این کشور در قبال افغانستان روشن است: یا حکومت باید کاملاً مطیع اسلام‌آباد باشد، یا با حمایت از مخالفان، زمینه سقوط آن فراهم می‌شود. پاکستان ابتدا از ابزار تهدید و فشار استفاده می‌کند و در صورت عدم موفقیت، به حمایت نظامی و مالی از گروه‌های مخالف روی می‌آورد. نمونه‌های تاریخی این رویکرد را می‌توان در حمایت از مجاهدین علیه دولت نجیب‌الله در دهه ۷۰ و همچنین پشتیبانی از طالبان در برابر دولت جمهوری افغانستان مشاهده کرد.
در حال حاضر، مخالفان طالبان از پشتوانه مردمی قوی برخوردار نیستند. مردم افغانستان پس از سال‌ها جنگ، خواستار ثبات و امنیت هستند. همچنین، عملکرد ضعیف سیاسیون دوران جمهوریت، اعتماد عمومی را نسبت به آن‌ها کاهش داده است. با این حال، اگر طالبان به سیاست‌های انحصارگرایانه خود ادامه دهند، از جمله محدودیت‌های شدید بر زنان، حکومت تک‌قطبی و سرکوب آزادی‌های مدنی، ممکن است موج نارضایتی‌های داخلی افزایش یابد. در چنین شرایطی، حتی چهره‌های بی‌اعتبار گذشته نیز ممکن است حمایت بخشی از مردم را جلب کنند.
سیاست خارجی پاکستان همواره تحت تأثیر رقابت بین دولت و ارتش این کشور بوده است. در حالی که وزارت خارجه و نخست‌وزیر به ظاهر بر تعامل با افغانستان تأکید دارند، ارتش پاکستان به‌ویژه تحت رهبری مارشال عاصم منیر، نقش تعیین‌کننده‌ای در تصمیم‌گیری‌های کلیدی دارد. این نهاد برای بیش از سه دهه در امور افغانستان دخالت کرده و همواره در تغییر معادلات سیاسی این کشور مؤثر بوده است.
به نظر می‌رسد پاکستان در شرایط کنونی از اهرم فشار قوی‌ای برخوردار نیست و به همین دلیل، از مخالفان طالبان به عنوان ابزاری برای اعمال نفوذ در مجامع بین‌المللی استفاده می‌کند. اما هر دو جناح افغان‌ها چه حامیان طالبان و چه مخالفان آن باید هوشیار باشند تا بار دیگر بازیچه دست سیاست‌های خارجی نشوند. منافع ملی افغانستان باید بر منافع فردی و گروهی ترجیح داده شود تا کشور بار دیگر به ورطه جنگ و بی‌ثباتی دهه ۷۰ سقوط نکند.
پاکستان با میزبانی از مخالفان طالبان، بار دیگر سناریوی مداخله در افغانستان را تکرار می‌کند. موفقیت یا شکست این سناریو به واکنش مردم افغانستان و رفتار طالبان بستگی دارد. اگر طالبان در سیاست‌های خود تجدید نظر نکنند، ممکن است زمینه برای بازگشت مخالفان فراهم شود. اما اگر افغان‌ها از درس‌های تاریخ عبرت بگیرند، شاید این بار بتوانند از تکرار فاجعه جلوگیری کنند.
یادداشت اختصاصی / خبرگزاری سریع
