یوتیوبری در افغانستان؛ تجارت جنجالی و چالش‌های اخلاقی ژورنالیسم
در سال‌های اخیر، یوتیوبری (تولید محتوای ویدیویی در یوتیوب) در افغانستان به یک صنعت پررونق تبدیل شده است. با گسترش دسترسی به اینترنت و افزایش کاربران شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوا در یوتیوب به یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب درآمد برای جوانان و فعالان رسانه‌ای تبدیل شده است. اما در کنار رشد سریع این صنعت، چالش‌های اخلاقی نیز به وجود آمده که مرزهای ژورنالیسم حرفه‌ای را در این کشور به چالش کشیده است.
یوتیوبری در افغانستان به‌عنوان یک فرصت اقتصادی جدید مطرح شده است. بسیاری از جوانان افغان، به‌ویژه پس از تحولات سیاسی اخیر، به این پلتفرم روی آورده‌اند تا بتوانند از طریق تولید محتوا درآمدزایی کنند. محتواهای تولیدشده شامل گزارش‌های خبری، ویدیوهای سرگرمی، مستندها و حتی محتوای آموزشی است. با این حال، برخی از تولیدکنندگان محتوا برای جلب مخاطب بیشتر به روش‌هایی روی آورده‌اند که اصول اخلاقی رسانه‌ای را زیر سؤال برده است.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های یوتیوبری در افغانستان، عدم رعایت اصول اخلاقی ژورنالیسم است. برخی از تولیدکنندگان محتوا برای افزایش بازدید و جذب دنبال‌کنندگان بیشتر، به انتشار اطلاعات نادرست، شایعات یا محتوای جنجالی متوسل شده‌اند. این امر باعث شده که مرزهای بین ژورنالیسم حرفه‌ای و تولید محتوای غیرمسئولانه کمرنگ شود.
به‌عنوان مثال، انتشار ویدیوهای ساختگی، ارائه اخبار بدون منبع معتبر، نقض حریم خصوصی افراد و استفاده از محتوای تحریک‌آمیز از جمله مواردی هستند که در یوتیوبری افغانستان به چالشی جدی تبدیل شده‌اند. این وضعیت نه‌تنها اعتماد عمومی به رسانه‌های مستقل را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای منفی برای جامعه و ثبات اجتماعی داشته باشد.
علاوه بر این، یکی از روندهای نگران‌کننده‌ای که در یوتیوبری افغانستان مشاهده می‌شود، ظهور چهره‌هایی است که از طریق مصاحبه‌های شهری به شهرت می‌رسند. این افراد پس از کسب شهرت اولیه، اقدام به ایجاد پلتفرم‌های مختلف کرده و به جای تولید محتوای آموزنده و سازنده، بیشتر به انتشار مطالب بی‌ارزش، جنجالی و گاهی حتی مطالب سطحی و غیرمستند روی می‌آورند. این امر باعث کاهش سطح کیفی محتوای یوتیوب در افغانستان شده و فضایی ناسالم برای مخاطبان ایجاد کرده است.
یکی دیگر از مشکلات یوتیوبری در افغانستان، نبود یک چارچوب قانونی مشخص برای نظارت بر محتوای تولیدی است. در کشورهای توسعه‌یافته، تولید محتوا در یوتیوب تحت قوانین رسانه‌ای و اخلاقی خاصی انجام می‌شود، اما در افغانستان چنین سازوکار نظارتی وجود ندارد. این امر باعث شده است که برخی از تولیدکنندگان محتوا بدون توجه به پیامدهای کار خود، هر نوع محتوایی را منتشر کنند.
یوتیوبری در افغانستان؛ تجارت جنجالی و چالش‌های اخلاقی ژورنالیسم
برای حل این معضل، چندین اقدام ضروری به نظر می‌رسد:
۱. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت ژورنالیسم مسئولانه و ارائه آموزش‌های رسانه‌ای به تولیدکنندگان محتوا.
۲. ایجاد یک نهاد نظارتی مستقل برای رصد محتوای یوتیوب و برخورد با تخلفات رسانه‌ای.
۳. نقش فعال‌تر پلتفرم یوتیوب در نظارت بر محتوای منتشرشده در افغانستان.
در مجموع، یوتیوبری در افغانستان فرصت‌های زیادی برای رشد اقتصادی و بیان آزادانه‌ی نظرات فراهم کرده است، اما در صورت عدم رعایت اصول اخلاقی، می‌تواند به یک تهدید برای رسانه‌های مستقل و جامعه تبدیل شود. رعایت استانداردهای ژورنالیسم و مسئولیت‌پذیری در تولید محتوا، کلید موفقیت پایدار این صنعت نوظهور خواهد بود.
نویسنده: صمیم فروغ فیضی
