افغانستان و چای؛ ظرفیت‌های نهفته در تولید داخلی این نوشیدنی محبوب
چای پس از آب، پرمصرف‌ترین نوشیدنی گرم جهان است و اهمیت آن تنها اقتصادی نیست، بلکه از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز قابل توجه است. سازمان ملل متحد ۲۱ می را به عنوان «روز جهانی چای» نامگذاری کرده است تا نقش این نوشیدنی در زندگی میلیون‌ها نفر و اقتصاد جهانی را به رسمیت بشناسد.
گزارش اختصاصی: افغانستان با وجود اقلیم مناسب در مناطق شرقی و جنوب‌شرقی مانند کنر و خوست و مصرف بالای چای، هنوز نتوانسته جایگاه قابل‌توجهی در تولید این محصول کسب کند. در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ خورشیدی، پروژه‌های آزمایشی کشت چای در کنر با همکاری وزارت زراعت و نهادهای بین‌المللی انجام شد. بته‌های چای از منطقه مانسهره پاکستان وارد و به صورت محدود کاشته شدند، اما با شروع جنگ‌ها این پروژه‌ها متوقف شد.
در سال‌های اخیر، کشاورزان ولایت خوست نیز با استفاده از تخم چای وارداتی از هند، کشت آزمایشی چای سبز را آغاز کرده‌اند و نتایج موفقی به دست آمده است. این تجربه باعث شده که مسئولان محلی، اقلیم منطقه را برای توسعه کشت چای مناسب بدانند و امید به احیای این زراعت افزایش یابد.
با این حال، چالش‌های جدی در این راه وجود دارد. نبود تکنالوژی و تجهیزات مدرن موجب کاهش کیفیت و بهره‌وری محصول شده است. همچنین کمبود سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی، توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از کشاورزان را محدود کرده است. علاوه بر این، چای وارداتی از هند، پاکستان، سریلانکا و ایران با قیمت پایین‌تر و کیفیت تثبیت‌شده، رقیب سرسختی برای محصول داخلی است.
با وجود این مشکلات، ظرفیت‌های طبیعی و تجربه‌های موفق محلی نشان می‌دهد که کشت چای در افغانستان می‌تواند به یک فرصت اقتصادی مهم تبدیل شود. حمایت دولت، تأمین منابع مالی، آموزش کشاورزان و بهره‌گیری از تکنالوژی‌های نوین از جمله ضرورت‌های توسعه این صنعت است. در صورت فراهم شدن این شرایط، افغانستان می‌تواند نه تنها نیاز داخلی خود را تأمین کند، بلکه در بلندمدت به صادرکننده چای نیز تبدیل شود. اما بدون برنامه‌ریزی و حمایت هدفمند، کشت چای در حد یک تجربه پراکنده باقی خواهد ماند.
