بازگشت امریکا به افغانستان؛ قرارداد امنیتی یا بلوف سیاسی؟
پس از خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱، موضوع حضور مجدد یا نقش آفرینی نظامی امریکا در خاک افغانستان بار دیگر به یکی از بحث‌های داغ منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. اخیراً، اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر امکان بازگشت امریکا به افغانستان و احیای پایگاه نظامی بگرام، نگرانی‌ها و تحلیل‌های فراوانی را به همراه داشت. این موضوع در حالی مطرح می‌شود که شرایط ژئوپلیتیکی، اقتصادی و منطقه‌ای نسبت به دو دهه گذشته تغییرات اساسی یافته و بازیگران اصلی منطقه مواضع متفاوت و گاه متضادی درباره آینده افغانستان اتخاذ کرده‌اند. در این چارچوب، گفت‌وگویی داشتیم با سیدبلال فاطمی، کارشناس امور سیاسی، که دیدگاه‌های او درباره این موضوع و سناریوهای ممکن را مرور می‌کنیم.
سیدبلال فاطمی، کارشناس امور سیاسی، درباره اظهارات اخیر دونالد ترامپ پیرامون احتمال بازگشت امریکا به افغانستان و احیای پایگاه بگرام توضیح داد که از منظر قوانین داخلی امریکا و قوانین بین‌المللی، چنین اقدامی غیرممکن است. او با اشاره به هزینه‌های سنگین اقتصادی و انسانی که امریکا طی دو دهه گذشته در افغانستان متحمل شده، گفت: «از لحاظ اقتصادی، امریکا اجازه نمی‌دهد کاری که چهار سال پیش با هزینه دو هزار و سیصد میلیارد دلار و از دست رفتن هزاران سرباز و همچنین آبروریزی بین‌المللی به پایان رسید، دوباره تکرار شود. بازگشت به افغانستان به معنی انداختن خود در سیاه‌چالی تازه است؛ چرا که برای این کار باید دو برابر نیرو و بودجه قبلی صرف شود.»
فاطمی ادامه داد که شرایط کنونی کاملاً متفاوت با سال ۲۰۰۱ است، زمانی که امریکا بدون مخالفت کشورهای منطقه مانند ایران، چین، روسیه و پاکستان وارد افغانستان شد و برخلاف قوانین بین‌المللی، این کشور را اشغال کرد. اما حالا این بازیگران منطقه‌ای و جهانی شدیداً با بازگشت نظامی امریکا مخالفت می‌کنند و به گفته او، از نظر اقتصادی نیز واشنگتن توانایی حمایت از چنین سناریویی را ندارد. وی خاطرنشان کرد: «ترامپ اگر بخواهد این اقدام را عملی کند، با مخالفت کانگرس روبرو خواهد شد، چون تأمین مالی جنگ تنها با اجازه کانگرس ممکن است. رئیس‌جمهور فرمان اجرایی جنگ را دارد، اما پولش را نه. ترامپی که با شعار پایان جنگ آمده بود، کانگرس هرگز اجازه تأمین مالی بازگشت به افغانستان را نمی‌دهد.»
فاطمی با اشاره به وضعیت پیچیده و پرتنش سیاست خارجی امریکا افزود که واشنگتن همزمان درگیر چندین بحران و میدان جنگ دیگر است؛ از ونزوئلا و اوکراین گرفته تا تنش با ایران، وضعیت سوریه و مسئله تایوان. او باور دارد که «امریکا نمی‌خواهد دوباره به باتلاق افغانستان برگردد، چرا که این موضوع زخم ناسور برای آنهاست.» به نظر او، اظهارات ترامپ بیشتر یک بلوف سیاسی است تا طرحی واقعی برای بازگشت.
در پاسخ به اظهارات ترامپ درباره گفتگوهای جاری و احتمال پذیرفتن خواسته‌هایی که راه را برای حضور امریکا باز کند، فاطمی تاکید کرد که در شرایطی که مردم افغانستان اشغال نظامی را نمی‌پذیرند و علیه آن می‌جنگند و هیچ نیروی داخلی طرفدار بازگشت نظامی امریکا نیست، چنین سناریویی عملاً امکان‌پذیر نیست.
از سوی دیگر، فاطمی به توافقات احتمالی در دوحه اشاره کرد و گفت که راه‌های دیپلماتیک برای به رسمیت شناختن حکومت کنونی افغانستان و حضور امریکا در قالب قراردادهای امنیتی وجود دارد: «قرارداد امنیتی به معنی اشغال نظامی نیست. کشورهایی مانند هند، پاکستان و ایران هم قراردادهای استراتژیک و امنیتی با قدرت‌های بزرگ دارند بدون اینکه اشغال شده باشند.» او ادامه داد که ممکن است چنین قراردادی بین امریکا و افغانستان امضا شود و امریکا به صورت رسمی و دیپلماتیک وارد کشور شود.
اما در عین حال، این کارشناس سیاسی تأکید کرد که قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین و روسیه با چنین قراردادی مخالف‌اند و قصد دارند منابع معدنی افغانستان را به تنهایی تحت کنترل خود بگیرند.
فاطمی در پایان با بیان دیدگاه شخصی خود گفت: «داشتن یک قرارداد استراتژیک با امریکا در شرایط کنونی برای افغانستان بهتر است و به معنای اشغال نیست. از این قرارداد باید برای تامین منافع ملی بهره برد.»
لینک کوتاه
