جنگ پاکستان و طالبان؛ گره ژئوپولیتیکی شرق و غرب در محور افغانستان
مناقشه جاری میان کابل و اسلام‌آباد، تنها یک اختلاف امنیتی یا مرزی نیست؛ بلکه بخشی از تقابل بزرگ‌تر میان بلوک‌های شرق و غرب است که در آن ایالات متحده، بریتانیا، رژیم اسرائیل، ترکیه و برخی کشورهای عربی در برابر چین، روسیه، ایران و هند صف‌آرایی کرده‌اند.
افغانستان بار دیگر در مرکز این تقابل جهانی قرار گرفته است.
صلح مسلحانه در غزه و انفجار مرزهای شرق
آتش‌بس شکننده میان اسرائیل و حماس، فرصتی تنفسی برای محور غرب ایجاد کرده است تا جبهه‌های دیگر را فعال نگه دارد. یکی از این جبهه‌ها، مرز افغانستان و پاکستان است که اکنون به میدان اصلی رقابت‌های اطلاعاتی و نیابتی قدرت‌های جهانی تبدیل شده است.
در این میان، تشدید درگیری‌های مرزی، فعال‌شدن شاخه‌های تی‌تی‌پی و حضور شبکه داعش خراسان، تصویری از آغاز یک جنگ ترکیبی را ترسیم می‌کند که هدف آن انتقال بحران از خاورمیانه به آسیای مرکزی است.
گره کور در سه کوهستان استراتژیک
رشته‌کوه‌های هندوکش، پامیر و قره‌قروم به سه نقطه حساس و استراتژیک در معادلات جدید منطقه‌ای تبدیل شده‌اند.
در راهبرد غربی‌ها، این مناطق باید به کمربندهای کنترل و نفوذ تروریستی بدل شوند تا مسیرهای اتصال چین، روسیه و ایران تحت فشار قرار گیرند.
اما واقعیت این است که دروازه ورودی این سه محور، ایالت چترال پاکستان است؛ منطقه‌ای که اکنون تا حدی به کنترل طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) درآمده و خطر انتقال جنگ به درون خاک پاکستان افزایش یافته است.
جنگ برگشتی و بحران درون‌مرزی پاکستان
تحرکات تی‌تی‌پی و گسترش درگیری‌ها در بلوچستان و قبایل، نشانه جنگ معکوس است، جنگی که به‌جای صدور از خاک پاکستان، اکنون در حال بازگشت به درون آن است.
این دگرگونی می‌تواند پاکستان را درگیر بحران امنیتی تازه‌ای سازد که ظرفیت فروپاشی سیاسی و اقتصادی را نیز در پی دارد.
پوست‌اندازی طالبان و بازتعریف همسویی منطقه‌ای
طالبان افغانستان نیز در این مرحله تلاش دارند سیاست تک‌قشری و افراطی خود را با نوعی بازتعریف ژئوپولیتیکی تغییر دهند.
آن‌ها می‌کوشند از ابزار مذهب به‌عنوان سپر در برابر نفوذ قدرت‌های خارجی استفاده کرده و در عین حال، با کشورهایی چون ایران، چین و روسیه در محور امنیتی مشترک قرار گیرند.
با این حال، پاکستان در تلاش است تا با دامن‌زدن به گفتمان‌های قومی در شمال افغانستان، گروه‌های تاجیک و غیرپشتون را علیه طالبان تحریک کند تا از این شکاف برای پوشش نیروهای میدانی داعش بهره ببرد.
افغانستان؛ میدان مشترک دو جهان
در مجموع، آنچه امروز در مرزهای شرقی افغانستان رخ می‌دهد، بخشی از طرح گسترده‌تر بازسازی نقشه قدرت در آسیا است. افغانستان نه تنها میدان برخورد ایدئولوژی‌ها و منافع است، بلکه گره استراتژیک اتصال شرق و غرب به شمار می‌رود.
اگر این بحران بدون راهکار مشترک منطقه‌ای مدیریت نشود، می‌تواند به کریدور انتقال جنگ از غرب آسیا به شرق آسیا بدل گردد و امنیت کل منطقه را در معرض فروپاشی قرار دهد.
نویسنده: سید باقرشاه احمدی
