روز جهانی منع خشونت علیه زنان؛ نگاهی به وضعیت زنان افغانستان
نویسنده: حدیثه احمدی
روز ۲۵ نوامبر که با رای مجمع عمومی سازمان ملل متحد براساس قعطنامه ۱۳۴۵۴ این سازمان، روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان نامگذاری شده است، هدف از این روز، افزایش آگاهی درباره خشونت علیه زنان و تشویق دولت‌ها به اتخاذ اقداماتی برای مبارزه با این پدیده است.
در حالی در جهان این روز گرامی داشته می‌شود که در گوشه‌ای از جهان، در کشوری به نام افغانستان، بیش از ۱۵ میلیون زن، یعنی نصف جمعیت کل کشور، بیش از سه سال از حق تحصیل و کار گرفته تا حق انتخاب در همه زمینه‌ها حتی پوشش و صلاحیت های شخصی، زندگی‌شان فقط محصور به چهاردیواری خانه است، به جرئت می‌توان زنان زندانی نامید.
خشونت علیه زنان در افغانستان نه تنها یک پدیده جدید نیست، بلکه ریشه در تاریخ طولانی این کشور دارد. بدون تردید، افغانستان پیش از سلطه مجدد طالبان، نیز در دو دهه اخیر بهشت امنی برای زنان و دختران نبود. خشونت هولناک علیه زنان و دختران از مدت‌ها قبل در جامعه کم‌سواد و همیشه در جنگ افغانستان وجود داشته است. این خشونت به اشکال مختلف در میان همه اعضای جامعه ریشه دوانده و هر فردی آگاه یا ناخودآگاه به شکلی دست به سرکوب، تحقیر، آزار و نقض ابتدایی‌ترین حقوق زنان می‌زند.
زنان در بیش از سه سال گذشته با محدودیت‌های شدید در زمینه‌های تحصیل، کار ، مسافرت و حتی انتخاب پوشش خود مواجه بوده‌اند. آنها به معنای واقعی کلمه زندانیان اجتماعی هستند. صدور بیش از ۱۰۰ فرمان محدودکننده، حضور زنان از فضای عمومی حذف شده است.
این وضعیت نشان‌دهنده یک بحران عمیق‌تر است که ریشه‌های آن به تاریخ و فرهنگ اجتماعی افغانستان برمی‌گردد.
در سه سال اخیر، حقوق زنان به شدت محدود شده است. بسیاری از دختران و زنان از حق تحصیل محروم شده‌اند. دختران بالای صنف ششم از تعلیم و تحصیل محروم شده‌اند و دانشگاه‌ها نیز دیگر پذیرای محصلین زن نیستند. این اقدامات نه تنها فرصت‌های آموزشی را از بین برده بلکه آینده حرفه‌ای این نسل را نیز تهدید می‌کند. هدیه، یک دانشجوی ۲۳ ساله از کابل، می‌گوید: “تمام آرزوهایم برای آینده از بین رفته است.”
زنان همچنین با محدودیت‌های شدیدی در زمینه اشتغال مواجه هستند. بسیاری از مشاغل که پیش‌تر برای زنان قابل دسترس بود اکنون بسته شده و آنها تنها قادر به کار در برخی حوزه‌ها مانند بهداشت و آموزش ابتدایی هستند. این وضعیت نشان‌دهنده تأثیرات عمیق اجتماعی و اقتصادی بر زندگی زنان است.
به گفته دیده بان حقوق بشر، خشونت‌های مبتنی بر جنسیت در افغانستان افزایش یافته است. با افزایش فشارها بر روی زنان، خشونت خانگی نیز رو به افزایش است. بسیاری از زنان در شرایطی زندگی می‌کنند که هیچگونه حمایتی از سوی نهادهای دولتی یا اجتماعی ندارند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از موارد خشونت خانگی و اجتماعی هرگز ثبت نمی‌شوند زیرا قربانیان از ترس مجرم یا بی‌اعتمادی به سیستم قضایی سکوت می‌کنند.
یکی از عوامل اصلی خشونت سازمان‌یافته علیه زنان، ضعف ساختارهای اجتماعی و حقوقی است. نبود قوانین حمایتی و عدم وجود نهادهای مؤثر برای حمایت از حقوق زنان باعث شده تا آنها به راحتی مورد آزار قرار گیرند.
فقر مزمن و بی‌سوادی نیز دو عامل مهم دیگر هستند که بر وضعیت زنان تأثیر می‌گذارند. بسیاری از زنان افغان به دلیل عدم دسترسی به آموزش و فرصت‌های شغلی، قادر به تغییر وضعیت خود نیستند. این چرخه معیوب باعث می‌شود که آنها نتوانند به استقلال مالی دست یابند و تحت سلطه مردان باقی بمانند.
زنان نقش حیاتی در اقتصاد خانواده و جامعه دارند. با محدودیت‌های ایجاد شده در کشور، بسیاری از زنان نمی‌توانند به شغل‌های خود ادامه دهند یا حتی شغل‌های خود را دنبال کنند. این موضوع نه تنها بر زندگی فردی آنها تأثیر می‌گذارد بلکه بر اقتصاد کل کشور نیز تأثیر منفی دارد.
مشارکت سیاسی زنان در افغانستان نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. با اقدامات محدود کننده، مانع پیشرفت اجتماعی و اقتصادی جامعه می‌شود.
