شکست استراتژیک اسرائیل در جنگ علیه غزه

از آغاز جنگ علیه غزه تا کنون که بیش از یکسال سپری می‌شود، دستیابی نتانیاهو به اهداف اعلام‌شده جنگ علیه غزه، از جمله نابودی حماس، آزادسازی اسرا، تحمیل طرح اسرائیلی برای آینده غزه و نیز وادار کردن فلسطینیان به ترک سرزمینشان، هیچکدام به تحقق نپیوست و به همین دلیل حس حقارت و ورشکستگی در میان اعضای رژیم اسرائیل کاملا مشهود است. نتانیاهو با بهره‌گیری از تمام ابزارهای استخباراتی و تکنالوجیکی امریکا و غرب سعی کرد تا از رژیم اسرائیل چهره شکست ناپذیر جلوه دهد؛ اما این سناریوی وی نیز با شکست مواجه شد.

نخست‌وزیر رژیم اسرائیل با استفاده از پوشش دینی، در پی دستیابی به اهداف نظامی است. جنگی که به طولانی‌ترین جنگ تاریخ اسرائیل تبدیل شده و به داخل اسرائیل نیز کشیده شده و تأثیرات ویرانگری بر امنیت، اقتصاد، زراعت و فناوری این رژیم گذاشته است.

رژیم اسرائیل از آغاز عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتوبر ۲۰۲۳، مفهوم مبتنی بر «جنگ دینی» را مطرح کرد و این اصطلاح به یکی از پرکاربردترین اصطلاحات رسمی و رسانه‌ای تبدیل شده است و در بحران‌های داخلی اسرائیل و جنگ آن‌ها در غزه و لبنان نقش پررنگی دارد.

نتانیاهو به این جنگ چارچوب دینی داده و نام تجاوز به غزه را از «شمشیرهای آهنین» به «جنگ قیامت» تغییر داده و به نظر می‌رسد که به نبرد آرماگدون (کوه مجدو) که در منابع توراتی به جنگ بین خیر و شر یا جنگ بین خدا و شیطان توصیف شده، اشاره دارد.

نتانیاهو از پوشش دینی برای توجیه جنایات خونین در غزه و تقویت جبهه داخلی اش استفاده می‌کند. تصور اش بر این است که مشغول کردن افکار عمومی، با برجسته کردن تهدید خارجی، حمایت مردمی و بین‌المللی را برایش به ارمغان می‌آورد.

ظاهرا این حربه نتانیاهو نیز با شکست مواجه شده و بحران مربوط به سربازگیری از یهودیان متعصب مذهبی (حریدیم) و عدم تمایل آنان به عسکری، این مسئله به بحرانی درون کابینه اسرائیل تبدیل شده است.

مخالفت‌ها در صفوف نظامی اسرائیل نیز بر تداوم جنگ تاثیر گذاشته است‌. روزنامه «هاآرتص» در جون ۲۰۲۴ گزارش داد که ۴۲ نظامی ذخیره، که در این جنگ بوده اند، در پایان ماه می، اولین نامه رسمی امتناع از خدمت را امضا کردند و اعلام کردند: «ما دیگر به خدمت نظامی در غزه بازنخواهیم گشت، حتی اگر بابت این موضع خود بهایی بپردازیم.» در حالیکه کابینه اسرائیل به آنان مزایای بیشتری همچون خانه، موتر و امکانات بهزیستی قابل توجه در نظر گرفته است، کماکان مسئله‌ی انفصال از عسکری رشد روز افزون یافته است.

بخش طبی

بخش طبی رژیم اسرائیل نیز از جنگ آسیب دیده و با کمبود شدید و مداوم نیروی کار در حوزه صحت و درمان مواجه است. مرکز «تاپ» برای مطالعات سیاست اجتماعی در قدس، علاوه بر کاهش تعداد تخت‌های شفاخانه از این مشکل پرده برداشت.

کانال ۱۳ عبری به مهاجرت بی سابقه‌ی جامعه طبی اسرائیل اشاره کرده و افزود که نرخ مهاجرت طبیب‌ها به ۱۰ برابر حد معمول رسیده است. موج فرار داکتران صحی در حالی رخ می‌دهد که تقاضا برای خدمات صحی، در زمینه صحت روانی، روز به روز افزایش می‌یابد.

اکثر داکتران روان‌شناس به امید یافتن فرصت‌های بهتر و با باور به اینکه «جای آن‌ها اینجا نیست و نمی‌خواهند بمانند» به انگلیس رفته اند.

در چنین حالت، وزارت صحت اسرائیل، فرصت‌های داوطلبانه در سقاخانه‌ها را فراهم کرده است. این برنامه، داکتران، پرستاران و دستیاران طبی از کشورهای دیگر را در نظر گرفته و از آن‌ها خواسته شده است تا برای حمایت از رژیم اسرائیل به جمع داوطلبان بپیوندند.

مناطق داوطلبی شامل عسقلان (در شمال شرقی غزه)، بئرالسبع، قدس، منطقه شارون، حیفا و الجلیل است که همگی از ابتدای جنگ در ۷ اکتوبر، تحت حملات موشکی گروه‌های فلسطینی قرار دارند.

خالد خلیل، خبرنگار متخصص در امور رژیم اسرائیل، این حالت آماده‌باش را این‌گونه تفسیر می‌کند که این رژیم تلاش دارد تا با جلب داوطلبان در حوزه طبی و تظاهر به تعلق به جهان غرب و تمدن غربی، در مقابل تهاجم حماس نوعی مشروعیت و همدردی غربی به دست آورد.

جنگی که بیش از یک سال به طول انجامیده، هزینه سنگینی بر رژیم اسرائیل تحمیل کرده است. علاوه بر اینکه رسانه‌های عبری از مجروحان اردوی اسرائیل سخن می‌گویند، ولی تعداد آن‌ها مخفی نگه داشته شده است.

بخش فناوری

بخش فناوری پیشرفته به عنوان محرک اصلی اقتصاد رژیم اسرائیل شناخته می‌شود و مسئول بخش بزرگی از صادرات آنان است. از زمان آغاز عملیات طوفان الاقصی، رژیم اسرائیل شاهد کاهش قابل توجهی در بخش فناوری بوده است. جایگاه و شهرت شرکت‌های اسرائیلی به دلیل جنگ در غزه کاهش یافته و اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به اقتصاد و شرکت‌های اسرائیلی رو به نزول است.

علاوه بر این، طبق گزارش هیئت نوآوری، حجم نیروی کار در این بخش از ۱۰ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۲.۶ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. برخی از شرکت‌ها دفاتر خود را به خارج از اسرائیل منتقل کرده‌اند و برخی از کارمندان به کشورهای اروپایی رفته‌اند.

در سرمایه‌گذاری‌های ریسک‌پذیر برای شرکت‌های اسرائیلی نیز در فاصله زمانی اکتوبر ۲۰۲۳ تا سپتامبر ۲۰۲۴ به میزان ۶ درصد کاهش یافته و تعداد سرمایه‌گذاری‌های خارجی و اسرائیلی نیز به ۳۰ درصد کاهش یافته است.

انجمن فناوری پیشرفته رژیم اسرائیل در ماه مه گذشته یک نظرسنجی از ۳۰ صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر انجام داد. طبق برآورد ۳۸ درصد از پاسخ‌دهندگان، عملیات خود را به دلیل شرایط ناپایدار اسرائیل به خارج منتقل کرده است. یک سوم آنها تخمین می‌زنند که بیش از ۳۰ درصد از این شرکت‌ها در سال گذشته عملیات خود را به خارج منتقل کرده‌اند یا در سال آینده عملیات بزرگی را به خارج منتقل خواهند کرد.
شرکت‌های فناوری خارجی مانند شرکت‌های «دراپ باکس» و «فریلی» نیز عملیات خود را در اسرائیل تعطیل کرده‌اند.

پنهان کاری درباره خسارات

اردوی رژیم اسرائیل عمداً خسارات کلان خود را پنهان و پیشاپیش منابع استخباراتی را کنترل می‌کند. با این حال، درز اطلاعات از طریق نهادهای مدنی نشان‌دهنده خسارات انسانی و مادی قابل توجه است.

استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، ایمن البراسنه، این را به ترس رژیم اسرائیل از فروپاشی جبهه داخلی این رژیم نسبت می‌دهد که به دلیل ناتوانی در بازگرداندن اسرا و آثار فاجعه‌آمیز جنگ، که خسارات آن بیش از ۶۰ میلیارد دالر تخمین زده می‌شود، دچار آشوب است.

شاخص‌ها تأیید می‌کنند که جنگ باعث بی‌ثباتی در اکثر بخش‌های رژیم اسرائیل شده است. به ویژه شاهد توقف نسبی پروازهای مدنی، سرمایه‌گذاری‌ها، گردشگری و رکود اقتصادی بوده‌ایم. همچنین، مهاجرت معکوس شدت یافته و ارزش پول ملی کاهش یافته است.

البراسنه در گفتگو با «الجزیره» گفته است که سال ۲۰۲۴ برای رژیم اسرائیل فاجعه‌بار بوده است، زیرا نرخ مهاجرت به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. تعداد مهاجران حدود ۵۸ هزار نفر برآورد می‌شود که نشانه‌ای از شکست واضح استراتژی پیوند به سرزمین است که رژیم اسرائیل به آن اشاره می‌کند.

افزون بر این، رژیم اسرائیل نه تنها برنامه روشنی برای حل مناقشه ندارد، بلکه همچنان با رد راه‌حل دو دولت یا یک دولت، عاجز از تحمل آوارگی است. این امر به معنای ادامه چرخه خشونت در منطقه است. همچنین، رژیم اسرائیل عمق استراتژیک لازم را ندارد، و این فاصله‌ای است که بین مرزهای اراضی اشغالی و تهدیدات خارجی آن وجود دارد.

عوده الشریفات جنرال بازنشسته می‌گوید که «حملات انجام شده توسط فلسطین شوکی به اسرائیل وارد کرده است که بخش زیادی از تصویر آن را از بین برده، به ویژه در حوزه استخباراتی که باوجود استفاده زیاد از فناوری، به دلیل نفوذ نیروهای فلسطین به شهرک‌های اسرائیلی در نزدیک‌ترین منطقه‌ای که اسرائیل آن را امن می‌دانست، فروپاشید.»

نمی‌توان از نظر دور داشت که آنچه به عنوان صلح منطقه‌ای اقتصادی نامیده می‌شود، به نخست وزیر و کابینه او آرامش نسبی داده بود، اما طوفان الاقصی تمام پروژه‌هایی را که نتانیاهو فکر می‌کرد قادر است از طریق آن‌ها پرونده فلسطین را ببندد و وارد دوره‌ای از «برتری اسرائیلی» شود، متوقف کرد.

آیا پس از همه این‌ها، نتانیاهو قادر خواهد بود که پنهان کند که طوفان الاقصی تصویر رژیم اسرائیل را آشفته کرد، حکومت آن را در هم شکست و سازمان‌های آن را از هم پاشید؟