منار جام برج اسرار آمیز ایستاده:

منارجام در مناطق کوهستانی ,ولایت غور در ۶۲ کیلومتری منطقه «شهرک» در روستای موسوم به «جام»، محلی که رودخانه جام از جنوب به طرف شمال به رودخانه خروشان «هریرود» جریان دارد و در زاویه تلاقی این دو رودخانه قرار دارد.

این منار در سده دوازدهم میلادی ساخته شده و ۶۲ متر ارتفاع دارد و در سال 2002 مرکز حفظ میراث جهانی یونسکو خواستار ثبت این منار درفهرستمیراث فرهنگی جهان شد. این بنا بعد ازقطب منار در دهلی نو،هندوستان بلندترین مناره خشتی جهان است.

منار کهنسال و تاریخی جام در حال فرسایش است فرانچیسکوبندارین مدیر این مرکز دربارهٔ منار جام گفته ‌است که این منار، «احتمالاً یکی از سازه‌های خارق‌ العاده معماری و کهنسال‌ ترین برج آجری باقی مانده در جهان است.»

یونسکو می‌گوید به دلیل جریان آب در رودخانه‌ ای که در نزدیکی منار جام قرار دارد، این منار بزرگ، در حال فرسایش است.

منار بلند جام به صورت استوانه ای و بر پایه ‌ای هشت ضلعی ساخته شده که قطرش ۹ متر و بلندای آن ۶۲ متر است. قاعده ‌ی این مناره به بلندای تقریباً ۲ متر از سطح زمین جای دارد که در کوچکی برای ورود به داخل مناره وجود دارد.

شیوه ساخت و شکل ظاهری جام را شبیه به مناره ‌ای می‌ دانند که مسعود سوم غزنوی در شهر غزنی یا غزنه ساخته بود. همچنین در شهر دهلی هندوستان هم یک مناره به نام منار قطب وجود دارد که بدون شک در ساختش از برج جام ایده گرفته ‌اند. تحقیقات باستان ‌شناسی نشان داده ‌اند که در اطراف برج جام آثار و خرابه ‌هایی از استحکامات نظامی، یک کاخ، کوزه ‌های سفالین و یک گورستان متعلق به یهودیان یافت شده ‌است و با این اوصاف احتمالاً از برج جام برای دیدبانی استفاده می‌کردند.

برخی باستان ‌شناسان عقیده دارند که قطب منار در هند با الهام از منار جام در اوایل قرن ۱۳ به ارتفاع ۷۳ متر ساخته شده ‌است.

این مناره ‌ها به عنوان نماد های پیروزی اسلام معروف بودند، در حالی که برج‌ های دیگر به عنوان نماد های دید بانی و نشانه‌ های مسیر برای مسافران بودند.

منطقه باستان ‌شناسی اطراف مناره جام شامل خرابه ‌های یک کاخ، سازه ‌های دفاعی، کوره ‌های سفالگری و یک قبرستان یهودیان است و معتقدند که این مکان بخشی از شهر گمشده کوه فیروزه است. تجزیه و تحلیل حفره ‌های دزدی در اطراف این مناره و مشاهدات تصاویر ماهواره ‌ای با وضوح بالا و داده‌ های Google Maps  نشان می‌دهد که پایتخت تابستانی سلسله غوریان در اطراف مناره جام به مساحت حدود 19.5 هکتار وسعت دارد.

محتوای کتیبه های مناره جام:

در بالاترین بخش از کتیبه، گروهی از اعتراف به ایمان مسلمانان، شهادت می‌دهند: “گواهی می‌دهم که معبودی جز الله نیست (و اینکه محمد فرستاده خداست)”.

زیر این اعتراف به ایمان، دو خط از آیه 13 سوره صف (صفحه 61 قرآن) آمده است: “یَعْرَ اللَّهِ وَالْفَعْرَةً”، که به معنای “ای محمد! مؤمنان را بشارت ده، ای کسانی که ایمان آورده‌اید” می‌باشد.

در ادامه، گروهی دیگر از اسامی و القاب غیاث الدین محمد بن سام آمده است.

زیر این قسمت، یک نوار حاوی نسخه ‌ای تقویت‌ شده از نام‌ ها و القاب غیاث‌ الدین محمد در کاشی‌ های معرق فیروزه ‌ای قرار دارد.

یک کتیبه به نام “ابوالفتح” که به دلیل خسارات و آسیب ‌های زیادی به گچ ‌بری آن، وضعیت بسیار نامساعدی دارد.

نوارهای در هم آمیخته که شامل آیات سوره مریم (نوزدهمین سوره از قرآن) هستند.

در سمت شمال کتیبه، یک کتیبه با خط کوفی و نوارهایی با نام “در تاریخ سال پانصد و نود” (معادل 27 دسامبر 1193 تا 16 دسامبر 1194) آمده است.