هوای پاک؛ ضامن کاهش بیماریها و سلامت روان
آلودگی هوا یکی از معضلات همیشگی مردم کابل است. این شهر هفتمیلیونی با عدم رعایت هشدارهای بهداشتی، هر روز شاهد قربانیان ناشی از آلودگی هواست. حمامهایی که با سوخت زغالسنگ کار میکنند و دود غلیظی تولید مینمایند، بهصورت مداوم در سطح شهر فعال هستند. همچنین، کورههای خشتپزی و آهنگری که عمدتاً از زغال بهعنوان سوخت استفاده میکنند، از دیگر عوامل تشدیدکننده آلودگی هوا در کابل بهشمار میروند. این عوامل تأثیرات منفی و مخربی بر کیفیت هوای پاک این شهر گذاشتهاند.
کمبود تبلیغات رسانهای برای ترویج فرهنگ استفاده از سوختهای سالم و کمدود نیز از چالشهای اساسی است که به افزایش روزافزون آلودگی هوا در کابل دامن زده است. این مشکل بهحدی جدی است که هالهای از دود و غبار، اطراف شهر کابل را احاطه کرده و وضعیت بهصورت مداوم در حال بدتر شدن است. هر روز صبح، امید ساکنان کابل برای تنفس هوای تازه در میان دودی خفهکننده ناامید میشود.
سوختهای غیراستاندارد مانند پلاستیک، تایر و زغالسنگ در بخاریهای منازل و کارخانهها استفاده میشود و هوای کابل را به کابوسی مرگبار تبدیل کرده است. این آلودگی دیگر تنها یک مشکل محیط زیستی نیست، بلکه هشداری جدی برای فاجعهای است که آینده این شهر را تهدید میکند.
عوامل متعددی در آلودگی هوای کابل نقش دارند. استفاده از سوختهای غیرمعیار مانند پلاستیک، تایر و زغالسنگ در مصارف خانگی و صنعتی بهدلیل قیمت پایین و دسترسی آسان رواج دارد؛ اما هزینه واقعی این انتخاب، تهدید سلامت و جان مردم است. علاوه بر این، وسایل نقلیه فرسوده و پردود، ترافیک سنگین و نبود سیستم حملونقل عمومی کارآمد، این بحران را تشدید کردهاند. همچنین، نبود سیستم مدیریت پسماند و سوزاندن غیراصولی زبالهها، هوای کابل را به شدت آلوده کرده است.
بر اساس گزارشهای وزارت صحت عامه و سازمانهای بینالمللی، سالانه هزاران نفر در افغانستان به بیماریهای تنفسی ناشی از آلودگی هوا مبتلا میشوند. از این تعداد، صدها کودک زیر پنج سال بهدلیل ضعف سیستم ایمنی در برابر آلودگی، جان خود را از دست میدهند. بیش از ۵۰ درصد مراجعهکنندگان به مراکز درمانی کابل از مشکلات تنفسی شکایت دارند. بیماریهایی مانند آسم، برونشیت و حتی بیماریهای قلبی در نتیجه آلودگی هوا رو به افزایش است. این وضعیت نهتنها سلامت عمومی را به خطر انداخته، بلکه فشار مالی سنگینی بر سیستم بهداشتی کشور وارد کرده است.
اقدامات نمادین برای حل این بحران کافی نیست. تأمین انرژی پاک و مقرونبهصرفه مانند گاز و برق از وظایف اصلی دولت است. همچنین، اجرای قوانین سختگیرانه برای کنترل آلایندهها و نظارت دقیق بر عملکرد کارخانهها و وسایل نقلیه ضروری است. هیچ توجیهی برای استفاده از سوختهای آلاینده قابلقبول نیست.
افزایش آگاهی عمومی نیز باید در اولویت قرار گیرد. مردم باید از خطرات آلودگی هوا مطلع شوند و نقش خود را در کاهش آن جدی بگیرند. شهروندان میتوانند با انتخاب سوختهای پاک، پرهیز از سوزاندن زباله و همکاری با مسئولان، در بهبود کیفیت هوا مشارکت کنند. گرچه ممکن است استفاده از سوختهای پاک هزینهبر باشد، اما سرمایهگذاری برای سلامت خانوادهها و آینده کودکان ارزشمند است. مشارکت در کمپینهای عمومی و گزارش تخلفات نیز میتواند در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد.
بر اساس آمارهای منتشرشده، کابل یکی از آلودهترین شهرهای جهان است. میزان ذرات معلق در هوای این شهر چندین برابر حد مجاز تعیینشده توسط سازمان جهانی بهداشت است. اگر این روند ادامه یابد، شمار بیشتری از شهروندان با بیماریهای مزمن روبهرو خواهند شد. همچنین، کاهش کیفیت زندگی و افزایش مهاجرت از کابل بهدلیل شرایط ناسالم، از پیامدهای بلندمدت آلودگی هوا خواهد بود.
دیگر زمان آن گذشته که دود را بهعنوان بخشی جداییناپذیر از زندگی بپذیریم. هوای کابل بهحدی آلوده است که نفسکشیدن در آن به چالشی برای بقا تبدیل شده است. اگر امروز اقدام نکنیم، فردایی نخواهد بود تا در آن هوای پاک تنفس کنیم. دولت و مردم باید با همکاری مسئولانه، گامهای عملی برای رفع این معضل بردارند. تنها با اقدام فوری و هماهنگ میتوان از فاجعهای که هر روز نزدیکتر میشود، جلوگیری کرد.
در فصل گرم تابستان که مردم برای تأمین معاش و رفع نیازهای روزانه به بازار و محل کار میروند، هوای آلوده باعث کاهش انرژی و کارایی آنها شده و خشونت را در جامعه افزایش میدهد. این هوای ناسالم علاوه بر مشکلات تنفسی و جسمی، سبب کاهش تمرکز و تحمل افراد میشود که پیامد آن، افزایش تنشهای روزمره است.
کنترل و نظارت دولت بر سوختهای مصرفی، تأمین برق از منابع تجدیدپذیر مانند آب، باد و خورشید، دیجیتالیسازی سیستمهای سوختی و ممنوعیت کامل استفاده از زغالسنگ میتواند تا حدی از آلودگی هوا بکاهد. همچنین، تبلیغات گسترده برای ترویج فرهنگ پرهیز از سوزاندن پلاستیک، تایر و مواد دودزا در مساجد و اماکن عمومی توسط علما و شخصیتهای تأثیرگذار میتواند خانوادهها را به استفاده از سوختهای پاک تشویق کند.
دستیابی به هوای پاک نیازمند اقدام جمعی تحت مدیریت دولت و مشارکت نهادهای مردمی است. تنها با چنین همکاریهایی میتوان امیدوار بود که هوای کابل پاکتر شده و مردم از زندگی سالمتری بهرهمند شوند.
نویسنده: عبدالاحمد خاقانی
