وضعیت حقوق بشری افغانستان پس از ۲۰۲۱

نویسنده: شکیب احمد سروش

‌پس از سقوط جمهوریت، افغانستان در منجلاب جهل و تاریکی فرو رفت، ساختار یک نظام دموکراتیک که بیست سال بر آن زحمت کشیده بود یک‌شب فرو ریخت، نهادهای حقوق بشری از هم پاشید، کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی از میان رفت و نهادهای مدافع حقوق زنان برچیده شد و از منظر ساختاری افغانستان به کلی از بین رفت.  در نظام جمهوریت با تمام فساد اداری و اخلاقی که وجود داشت یک نظام ساختارمند و تعریف شده بود که حقوق و مکلفیت‌های افراد و گروههای اجتماعی در قالب قوانین تعریف شده بود و هر فرد مکلف به رعایت آن بود. در حال حاضر آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها و گردشِ آزادِ اطلاعات، در شرایطِ ناگوار قرار گرفته و زنان، حقوق سیاسی، مدنی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خویش را تا حدِ زیاد از دست داده اند.

از سال ۲۰۲۱ به بعد، وضعیت حقوق بشر و رعایت اصول حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی در افغانستان، به‌گونه‌ای بی‌سابقه، وخیم و نگران کننده گزارش شده‌است و نیروهای حاکم به‌طور وسیع، سیستماتیک و هدفمند، حقوق بشری شهروندان کشور را نقض کرده‌است. آنان، با نقضِ گستردۀ حقوق و آزادی‌های بشری زنان، گروه‌های قومی و مذهبیِ آسیب‌پذیر و کارمندانِ دولتِ پیشین، هدف قراردادن غیرنِظامیان، اعمالِ خشونت و شکنجه، تهدیدها، بازداشت‌های غیرقِانونی، محاکمه‌های صحرایی، غصب ملکیت مردم، مسدود ساختنِ مکاتب دخترانه، سانسور در رسانه‌ها، نقض حقِ آزادی بیان و … از ناقضینِ عمدۀ حقوق بشر و حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی محسوب می‌گردند. علاوه بر آن، وضعیت حقوق اقتصادی شهروندانِ کشور نیز به شدت وخیم و نگران‌کننده‌است. فقر و بی‌کاری به‌گونۀ بی‌سابقه افزایش یافته و دسترسی مردم به خدمات عمومی، به‌شدت محدود شده‌است.

از سال ۲۰۲۱ به این طرف نقض حقوق بشر در افغانستان فاحش بوده است که حذف زنان و دختران از جامعه و ستم سیستماتیک علیه آنان عمده‌ترین آن است.

در بیانیه شورای حقوق بشر آمده است که جامعه بین‌المللی باید به‌طور چشم‌گیری تلاش‌ها را برای ترغیب طالبان به رعایت اصول اولیه حقوق‌ بشر افزایش دهد.

کارشناسان سازمان ملل هشدار داده‌اند که اگر اقدامات بیشتری برای معکوس‌کردن وضعیت رو به وخامت حقوق بشر به‌ویژه برای زنان و دختران انجام نشود، آینده افغانستان تاریک خواهد بود. لذا جامعه جهانی باید اقدامات سخت‌گیرانه‌ای را برای محافظت از افغان‌ها در برابر نقض حقوق بشر اتخاذ کند.

نیروهای حاکم علی‌رغم این‌که به تعهدات متعدد خود برای حمایت از حقوق بشر عمل نکرده‌اند، بلکه بسیاری از پیشرفت‌‌های دو دهه گذشته را نیز معکوس کرده‌اند.

به ویژه پاکسازی زنان و دختران از جامعه و ستم سیستماتیک علیه آنان برای ملت افغانستان و مردم جهان نگران کننده است.

با توجه به چالش های حقوق بشری در افغانستان هم اکنون این معضل بزرگ‌ترین بحران بشردوستانه جهان است و در صورت تداوم نظم و روال بدین وضعیت، ۲۸ میلیون نفر در کشور برای زنده ماندن نیاز به کمک دارند.

معضل حقوق بشری زنان از معضلات جدی است که جامعه افغانستان را دچار نا امیدی کرده است بدترین وضعیت برای مردم حالت یأس و نا امیدی است که بر ملت غالب می‌گردد زیرا هر دختری متعلق به خانواده های مردم افغانستان هستند و با توجه به اینکه دختران میوه دل والدین و اعضا خانواده می‌باشند وضعیت نا مناسب روحی_روانی آنان می‌تواند آرامش و رفاه خانواده را خدشه‌دار ساخته و از بین ببرد.

بنا بر این خوب است که نیروهای حاکم از حالت یک دنده‌گی کنار رفته و رعایت اصول بشردوستانه را در اولویت برنامه‌های شان قرار دهند، تا نفوس مملکت با آرامش خاطر زندگی کرده و در سایه حکومت مسیر ترقی و توسعه را بپیمایند، در غیر آن کشور به شبح ترسناکی تبدیل می‌گردد که عبور از آن و یا زیست باهمی در این جغرافیا برای هموطنان به سان زندگی در تونل وحشت مبدل خواهد شد.