پشت پرده توافق 2003 لیبیا؛ “چگونه غرب قذافی را فریب داد؟”
لیبیا برنامه محدودی برای تسلیحات هسته‌ای و شیمیایی داشت، قذافی اعتقاد داشت که این برنامه‌ها بیشتر جنبه دفاعی و حیثیتی دارد و کنار گذاشتنش هزینه سنگینی ندارد به شرطی که در عوض چیزی مثل لغو تحریم‌ها بگیرد، این آمادگی مذاکرات را عملی کرد.
اکتوبر ۲۰۰۳ مأموران امریکایی و انگلیسی از تجهیزات هسته‌ای بازدید کردند این بازرسی نشان داد لیبیا جدی است طی این بازرسی وجود برنامه هسته‌ای محدود، تسلیحات شیمیایی و موشک‌های بالستیک با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر تأیید شد در دسامبر ۲۰۰۳ لیبیا به طور رسمی اعلام کرد که برنامه تسلیحات کشتار جمعی را کنار می‌گذارد مفاد اصلی توافق این‌ها بود: لیبیا متعهد شد تمام فعالیت‌های هسته‌ای خودش را متوقف کند، سانتریفیوژها و مواد غنی‌شده را تحویل بدهد، موشک‌های بالستیک لیبیا با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر جمع‌آوری و نابود شد، لیبیا قول داد در مبارزه با تروریسم با غرب همکاری کند و اطلاعاتی درباره شبکه‌های تروریستی بدهد در مقابل امریکا و انگلیس متعهد شدند تحریم‌ها را لغو و روابط دیپلماتیک را عادی‌سازی کنند و به لیبیا کمک کنند تا وارد اقتصاد جهانی شود.
برخی تحریم‌ها به تدریج برداشته شد و شرکت‌های غربی، به‌ویژه در حوزه نفت، به لیبیا برگشتند، قذافی در سال ۲۰۰۴ برای اولین بار بعد از دهه‌ها به اروپا سفر کرد و روابط با غرب بهتر شد، آژانس تأیید کرد که لیبیا به تعهداتش عمل کرده و برنامه هسته‌ایش کاملاً برچیده شده. بعد از توافق، لیبیا انتظار داشت نه‌تنها از انزوا خارج شده؛ بلکه تضمین امنیتی هم از امریکا بگیرد؛ اما در سال ۲۰۱۱، وقتی شورش های داخلی شروع شد امریکا، انگلیس و فرانسه به جای حمایت از قذافی یا میانجی‌گری بی‌طرفانه، مداخله نظامی کردند، عملاً به سرنگونی قذافی و مرگ فجیع اش (در اکتبر ۲۰۱۱) کمک کرد غرب نشان داد که بعد از گرفتن امتیاز (خلع سلاح) هیچ تعهدی به حفظ رژیم قذافی نداشت و حتی از ضعف لیبیا سوءاستفاده کرد.بعد از سقوط قذافی، لیبیا به جای تبدیل شدن به یک کشور باثبات و متحد غرب، وارد جنگ داخلی شد.
گروه‌های مسلح، قبایل و شبه‌نظامیان قدرت را به دست گرفتن و لیبیا تا امروز هنوز درگیر بی‌ثباتی، دو دولت موازی و فقر گسترده‌ست این وضعیت با وعده‌هایی که غرب در ۲۰۰۳ داده بود (شکوفایی اقتصادی و ادغام در جامعه جهانی) در تضاد کامل بود و نشان داد که خلع سلاح به بهبود زندگی مردم لیبیا کمکی نکرد
پایان تلخ لیبیا برای بقیه کشورها به یک نمونه تبدیل شد آن‌ها دیدند که قذافی بعد از تسلیم تسلیحات اش، نه‌تنها امنیت اش تأمین نشد بلکه نابود شد این باعث شد که این کشورها به مذاکرات مشابه با غرب با تردید نگاه کنند وخلع سلاح را نوعی خودکشی سیاسی بدانند.
از این رو، در مذاکرات غیر مستقیم میان ایران و امریکا، نگاه عبرت آمیز به سرنوشت لیبیا و افغانستان می‌تواند راهگشای موفقیت مذاکرات باشد، امریکا در تاریخ معاصر ثابت کرده است که با هر کشوری که دست دوستی داده است آن کشور ویران و منابع اش به تاراج رفته است؛ لذا عبرت از این وضعیت راهگشای چالش‌ها خواهد بود.
یادداشت اختصاصی/ خبرگزاری سریع
لینک کوتاه
