خروج امریکا از افغانستان چه معنایی برای آسیای مرکزی دارد

در اول ماه می ۲۰۲۱، ایالات متحده رسما شروع به خارج کردن نیروهای خود از افغانستان كرد. با دولت جدید بایدن، حضور نظامی ایالات متحده و ناتو در خاک افغانستان تا ۱۱ سپتمبر به پایان می رسد و این امر بعد جدیدی از امور منطقه ای را ایجاد می کند.

ترس از وخیم تر شدن اوضاع سیاسی و بدتر شدن امنیت در افغانستان و همچنین گسترش بی ثباتی، یکی از نگرانی های بزرگ منطقه ای است. این امر ممکن است بازیگران خارجی را تحریک کند تا خلا موجود را در راستای منافع ژئوپلیتیکی یا جیواقتصادی خود پر کنند. خروج رسمی نیروهای امریکایی با توجه به همسایگی با افغانستان از اهمیت ویژه ای برای کشورهای آسیای مرکزی برخوردار است و ممکن است منجر به پیامدهای استراتژیک متعددی شود.
در این زمینه دیدار آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده در ۲۳ اپریل با وزرای خارجه قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان برای اطمینان از تعهدات ایالات متحده در منطقه بود. اگرچه مسائل تامین امنیت منطقه اهمیت بالایی دارند، اما عوامل سیاسی و اقتصادی مربوط به توسعه تجارت منطقه ای و زیرساخت های انرژی نیز بسیار مهم هستند. تضعیف دولت مرکزی و به قدرت رسیدن نمایندگان گروه های افراطی می تواند توسعه افغانستان را تا چند دهه به عقب بیاندازد و منجر به مشکلات جدیدی شود که حل آنها برای جامعه جهانی در آینده بسیار دشوارتر خواهد بود.
بدیهی است که حضور ارتش آمریكا و متحدانش در افغانستان نقشی اساسی در مبارزه با گروههای مسلح داشته است. این نیروها بدون شک مانع تقویت تعدادی از گروههای افراطی شدند. در حال حاضر دو گروه تهدید ویژه ای برای امنیت منطقه ای و بین المللی هستند: طالبان و در سالهای اخیر گروه تروریستی داعش. پیامدهای اقتصادی حضور نیروهای نظامی ایالات متحده در افغانستان به همان اندازه مهم است. طی ۱۸ سال گذشته، ایالات متحده و تعدادی دیگر از مساعدت کنندگان بیش از ۱۴۳ میلیارد دالر کمک در زمینه بازسازی به افغانستان ارائه داده اند.
روشن است که حمایت مالی و بشردوستانه بین المللی به اندازه حمایت نظامی برای کابل مهم است. این کمک ها یک عامل حیاتی برای رشد اقتصادی و ثبات اجتماعی بوده است. سرمایه گذاری خارجی و حمایت مالی فرصت های بیشتری برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی با شرکای خارجی، از جمله با کشورهای آسیای مرکزی در اختیار افغانستان قرار داد. وخامت اوضاع در افغانستان می تواند بر سرنوشت پروژه های مختلف زیربنایی مانند ساخت خطوط برق بین المللی و راه آهن و شاه راه‌های جدید و همچنین خط لوله گاز تاپی که در صورت تکمیل شدن می تواند نقشه انرژی تمام جنوب آسیا را تغییر دهد تاثیر بگذارد.
تقویت موقعیت طالبان در افغانستان و تشدید احتمالی بحران سیاسی داخلی قطعا سرمایه گذاران و شرکای خارجی را خواهد ترساند. بنابراین برای آسیای مرکزی، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان جدا از ایجاد تهدیدهای امنیتی جدید، به پیامدهای اقتصادی نیز منجر خواهد شد.

گزارشگر: عبدالباری خلیلی
منبع: (دیپلمات)