عروس ولایات؛ ولایت نورستان:

ولایت نورستان یکی از 34 ولایت افغانستان به مرکزیت شهر پارون است. نورستان بیست و سومین ولایت پهناور و سی ‌وچهارمین ولایت پرجمعیت افغانستان است. پهناوری آن ۹۲۲۵ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۱۶۷،۴۲۵ نفر است. از شمال به ولایت بدخشان، از شرق به پاکستان، از جنوب به کنر و لغمان و از غرب به پنجشیر محدود است. ساکنان آن بر علاوه زبان نورستانی، به زبان‌های پشه ای پامیری ، دری و پشتو نیز مسلط هستند. میانگین ارتفاع آن ۲۹۰۰ متر و بلندترین نقطه آن کوه تلَکشه با ۶۴۳۵ متر بلندی است. نورستان از ولایت‌های سرسبز و خوش آب  و هوای افغانستان است که دره ‌های حاصلخیز آن توسط رودهای الینگار، لندی سین و کنر آبیاری می‌شود.

نورستان یا کالاشستان پیشین در تمام تاریخ خود تا سال ۱۸۹۶ که سپاهیان امیر عبدالرحمان فرماندهٔ افغانستان آن را با کشتار بی‌سابقه تاریخی تصرف کردند، منطقهٔ مستقلی بود و به‌ دلیل آنکه مردم آن پیرو مذاهب باستانی نیاهند  و ایرانی دین و دائی بودند میان مسلمانان به اشتباه به کافرستان معروف بودند، در حالی  که به خدای یکتا به نام دیزاو ایمان داشتند، سرانجام اهالی یا کوچ کردند یا به اسلام گرویدند و این منطقه نورستان نام گرفت.

جغرافیا:

قسمت‌های شمالی نورستان از غرب به شرق شامل مناطق رمگل، دره پیچ، وایگل وباشگل می‌شود. نورستان از شمار زیادی درهٔ دالان مانند و کم ‌پهنا تشکیل شده که شیب همه این دره‌ ها از شمال به جنوب است. دره پیچ یا نورستان مرکزی از نظر ارتباط با دیگر نقاط نورستان اهمیت ویژه‌ ای دارد زیرا توسط دره‌ های فرعی با قسمت‌ های باختری و خاوری نورستان ارتباط دارد. مناطق پردرخت نورستان تا ارتفاعات ۴۰۰۰ متری ادامه دارد و بالاتر از آن تنها درختزارهای بید و بته ‌زارها دیده می‌شوند. این ولایت دارای هشت ولسوالی به نام های نور گرام، دو آب، مندول، وایگل، واما، کامدیش، برگمتال و پارون مرکز نورستان است. در تقسیمات اداری نورستان، چندین دره مردم پشه ای چون ملیل و مشپه، وده وو، شاما، ژونیا، پیار و ننگراج جا داده شده است که از نگاه فرهنگی و تاریخی روابط بسیار نزدیکی با هم دارند.

نورستان مجموعاً ۷۵ هزار هکتار علف ‌چر و ۲۵۱٬۵۰۴ هکتار جنگل دارد که یک پنجم تمام جنگلات افغانستان را تشکیل می ‌دهد که با درختان ارچه، جلغوزه، نشتر، بلوط، اوبخت، سیروب و درختان کوهی با ثمری چون بادام، تاک، انجیر و زیتون کوهی پوشیده شده است. نورستان سه دریای بزرگ؛ باشگل، وایگل (پارون) و رمگل و ده‌ ها دریاچه کوچک دارد که تمام سال آب دارند. گوشه‌ ای از نورستان نیست که آب زلال چشمه در آن روان نباشد و هوای معتدل و پاکیزه دارد.

زبان:

در نورستان شش قبیله به‌نام‌های کته، کام، کلشه، پرسون، اشکون و گوَر زندگی دارند و به پنج زبان مختلف یعنی (کته ویری، واسیو ویری، کلشه الا، تریگامی و اشکونی) گپ می ‌زنند. زبان مادری ۹۰٪ مردم نورستان نورستانی است. زبان پشه ای نیز توسط ۱۰٪ از مردم سخن گفته می‌شود.زبان پشتو زبان مکتب‌ ها، مدرسه‌ ها و اداری این ولایت بوده و به حیث زبان دوم توسط بیشتر مردم این ولایت گفته و شنیده می‌شود.

نفوس این ولایت مشتمل بر ۱۳۴٬۱۰۰ نفر است که ۹۹٫۳٪ از آن ‌ها نورستانی، ۰٫۶٪ گجری و ۰٫۱٪ تاجیک هستند. پنج قبیله در نورستان که به گویش کاتی سخن می‌گویند به نام سیاه ‌پوش معروفند و به مردم قبیله‌ های پرَسون‌ گِلی، وَنگِلی، وامایس و اَشکون اصطلاح سفیدپوش را به‌ کار می‌برند. مردم نورستانی ها از نظر جمجمه ‌شناسی بیشتر سر دراز و موهای پرپشتِ سیاه دارند. چشمان آبی نیز در این منطقه زیاد دیده می‌شود.